خلاصة:
پیروزی انقلاب اسلامی ایران بازتابهای گستردهای در منطقه و جهان به همراه داشت.علیرغم اینکه بیشترین تاثیر انقلاب اسلامی در سطح منطقه و همسایگان ایران اتفاق افتاد، شواهد گویای آن است که میزان اثرگذاری انقلاب ایران بر کشورهای آسیایمیانه محدود بوده است. این درحالی است که مردمان این منطقه همگی مسلمان بوده و برخی به لحاظ زبانی و برخی به لحاظ تاریخی یا قومی اشتراکاتی با ایران دارند. این پژوهش به دنبال پاسخگویی به این سوال است که چرا انقلاب اسلامی نتوانست تأثیر چشمگیری در این منطقه داشته باشد؟ فرضیه پژوهش به وجود مشکلاتی در ساختار سیاسی کشورهای آسیای میانه برای پذیرش انقلاب و نیز مشکلاتی در داخل ایران برای صدور انقلاب اشاره دارد. برای این منظور از روش علّی و نظریه پخش استفاده شده و یافتههای پژوهش نشان میدهد وجود مشکلاتی در مبدا و مقصد پخش از جمله عدم توجه مناسب ایران به منطقه، رویکرد عملگرایانه سیاست خارجی ایران، وجود دولتهای اقتدارگرا در منطقه، وجود رقبای منطقهای و فرامنطقهای مهمترین دلایل ناکامی ایران در صدور انقلاب به این منطقه بوده است.
The victory of the Islamic Revolution of Iran has had widespread reflections in the region and in the world. Despite the fact that the greatest impact of the Islamic Revolution took place in the region and in Iran's neighbors, some evidence implying that the extent of the impact of the Iranian revolution on Central Asia countries has been limited. This research seeks to answer the question why the Islamic Revolution failed to have an outstanding effect on the region? The hypothesis of the research points to the existence of problems in the political structure of the Central Asian countries in accepting the revolution, as well as the problems inside Iran to export the revolution. For this purpose, causative method and diffusion theory have been used. The findings of the research show that Some problems in the Origin and destination of the diffusion, including the lack of proper attention of Iran to the region of Central Asia, the pragmatic approach of Iran's foreign policy, the existence of authoritarian governments in the above region, the existence of regional and transnational rivals and etc. have been the most important reasons for Iran's failure to export its revolution to the central Asian countries.
ملخص الجهاز:
اين پژوهش به دنبال پاسخگوييبه اين سوال است که چرا انقلاب اسلامينتوانست تأثيرچشمگيريدراين منطقه داشته باشد؟فرضيه پژوهش به وجودمشکلاتيدرساختارسياسيکشورهايآسيايميانه برايپذيرش انقلاب ونيز مشکلاتيدرداخل ايران برايصدورانقلاب اشاره دارد.
براياين منظورازروش عّليونظريه پخش استفاده شده ويافته هايپژوهش نشان ميدهدوجودمشکلاتيدر مبداومقصدپخش ازجمله عدم توجه مناسب ايران به منطقه ،رويکردعمل گرايانه سياست خارجيايران ،وجوددولت هاياقتدارگرادرمنطقه ،وجودرقبايمنطقه ايو فرامنطقه ايمهم ترين دلايل ناکاميايران درصدورانقلاب به اين منطقه بوده است .
سوال اصليپژوهش اين است که چراباوجوداشتراکات فرهنگي-اجتماعيايران وکشورهايآسيايميانه ،انقلاب اسلامينتوانست تأثيرچشمگيريدراين منطقه داشته باشد؟فرضيه پژوهش به وجودمشکلاتيدر ساختارسياسيکشورهاي آسيايميانه برايپذيرش انقلاب ونيزمشکلاتيدرداخل ايران براي صدورانقلاب اشاره دارد.
امادرکناراين عوامل ،عوامل ديگريهم وجودداشت که مي توانست به کم پذيراشدن اين محيط کمک کندازجمله تأثيرات گسترده وعميق روسيه درفرهنگ وهويت ملل اين منطقه ،پراکندگياقوام روس ،نهادينه شدن ورسميشدن زبان روسيدراين منطقه وتأثير مفاخروادبيات روسيدرآسيايميانه .
يکيازمهمترين عوامليکه ازهمان سال هاينخست پس از فروپاشيشورويبه عنوان عاملي«حساسيت زا»درنگاه رهبران آسيايمرکزينسبت به روابط باايران معرفيشد،وجهه مذهبينظام جمهورياسلاميايران وطرح اين ادعا–درداخل و خارج ازمنطقه –بودکه ايران قصدداردضمن اعمال نفوذبرجمهوريهاي مسلمان نشين آسيايمرکزي،زمينه رويکارآمدن دولت هاياسلاميرادراين کشورهافراهم سازد (١٠٣ :٢٠١٤ ,Wastnidge).
به اين ترتيب ،زمينه هاي لازم براي توسعه مدل اسلاميانقلاب ايران دراين منطقه فراهم نيست ،اگرهم اسلام مبنايشکل گيري نظام سياسيقرارگيردباگرايش ضدغربينخواهدبود(٧١-٥٧ :١٩٩٢ ,Hunter).
وقايع وپيام هايانقلاب برايمسلمانان شوررويکه تحت سيطره کمونيسم بودندجذابيت فراوانيداشت وشخصيت کاريزماتيک امام خميني(ره )تاثيرعميقيبرمسلمانان اين منطقه گذاشت ،آنهااميدواربودند باالهام بخشيازانقلاب ايران که توانسته است درمقابل آمريکاايستادگيکنند،آنهانيزبتوانند درمقابل روسيه مقاومت کنند.
درجدول ذيل رقباي ايران درآسيايميانه که به نوعيمنافع آنهاباصدورانقلاب ايران به اين منطقه به خطرميافتاد ودرصددمهارآن برآمدندآورده شده است .