خلاصة:
در بسیاری از اسطورهها و نمادپردازیها ، نکات مشترکی میتوان یافت که ریشه در ناخودآگاه مشترک جمعی بشر دارد و از نزدیکی باورهای فرهــنگی و معــنوی جهانیان حکایت میکند. اسطورۀ جهانشمول ققنوس نیز از جمله اساطیری است که اگرچه دگردیسیهای فراوان یافته است - اسطورۀ کوتزال کواتل را میتوان صورت دگردیسی یافتهای از اسطورۀ ققنوس دانست - ولی میتوان نکات مشترک و بویژه بنمایۀ مرگ و رستاخیز را در تمامی چهرههای نموده شده از این پرندۀ خورشیدی، تشخیص داد. این حقیقت که مرگ، گذاری به نوع برتری از هستی و عالیترین راه برای دستیابی به نوزایی است، در این اسطوره نموده شده است؛ مضمونی که در سیری صعودی به عرصۀ عرفان راه یافته، به صورت رستاخیز روحانی و ولادت ثانوی جلوهگر شده است و بدین سبب ققنوس، این پرندۀ افسانهای، جنبهای غیر عینی و چهرهای قدسی یافته است. ققنوس رمز روحی تعالی یافته است که به ساحت ورای مرگ گام مینهد.
در مقالۀ حاضر، که به روش کتابخانهای و به شیوۀ تحلیلی-توصیفی انجام شده، با نگاه به اساطیر برخی ملل، جایگاه اسطورهای، عرفانی ققنوس، پرندۀ آتش، تبیین گردیده است.
It can be find common points in many mythology and symbolism that has rots in human's common collective subconscious and narrates from proximity of people's cultural and spiritual's beliefs. Universal myth of phoenix is also among the mythology, that although has many metamorphosis, but it can be detected many common points and specially the root of the death and doom in all faces to be shown from this solar bird. This fact has been shown in this mythology that the death is a passage to a better type of life and up most way for access to renaissance. The themed that has been acceded in a ascendant to arena's mysticism, has been appearance like spiritual resurrection and secondary birth, and so, the phoenix, this legendary bird, has been found non- objective aspect and sacred face. The phoenix is a symbol of transcendental spirit that is entered into the area of the beyond death. In this article, that has done like library method and such as analytical description, it has been determined, the mythological mystical of the phoenix - the fire bird- due to the some nations' mythology.
ملخص الجهاز:
اسطورة جهان شمول ققنوس نيز از جمله اساطيري است که اگرچه دگرديسيهاي فراوان يافته است - اسطورة کوتزال کواتل را ميتوان صورت دگرديسي يافته اي از اسطورة ققنوس دانست - ولي ميتوان نکات مشترک و بويژه بن مايۀ مرگ و رستاخيز را در تمامي چهره هاي نموده شده از اين پرندة خورشيدي، تشخيص داد.
مقاله اي تحت عنوان بازآفريني اسطوره اي سيمرغ و ققنوس در مجلۀ مطالعات عرفاني دانشکدة علوم انساني دانشگاه کاشان توسط بهجت السادات حجازي چاپ شده ؛ همچنين بهرام گرامي، مقاله اي دارد تحت عنوان افسانۀ ققنوس که در يکي از کنفرانس هاي دانشگاه عليگره هند قرائت و چاپ شده است ؛ اما تحقيقي جامع که به صورت تطبيقي اين مطالب را با يکديگر سنجيده ، تحليل کرده و نتيجه اي کامل ارائه دهد، انجام نشده است .
بايد گفت در ميان پرندگان اساطيري، ققنوس ، مرغي بيهمتا، خوش رنگ و خوش آواز که بال و پري باشکوه و زيبا به رنگ هاي طلايي و سرخ آتشين دارد، در تمام جهان ، پرندة آتش و نماد خورشيد است .
اين مضامين در اسطورة ققنوس با يکديگر عجين شده است ؛ يعني مرغ در شعله هاي آتش ، هم زمان ، ميميرد و زنده ميشود.
ققنوس پرنده اي اسطوره اي است که نامش براي موجودات شگفت زيادي از مصر گرفته تا چين به کار ميرود؛ در اين ميان اسطورة کوتزال کواتل را ميتوان صورت دگرديسي يافته اي از اسطورة ققنوس دانست ؛ اگرچه کوتزال کواتل ، آن ققنوسي نيست که خود را ميسوزاند و از خاکستر خويش بر ميخيزد و يا بيواسطه ، دوباره از آتش حيات بخش زاده ميشود.