خلاصة:
هدف پژوهش حاضر ارزیابی میزان همخوانی و انطباق برنامۀ درسی قصدشده، اجراشده و کسبشدۀ اخلاق اسلامی در دانشگاهها بود. روش پژوهش در برنامۀ درسی قصدشده تحلیل محتوا بود که اهداف کتاب درسی اخلاق اسلامی (مبانی و مفاهیم) با اهداف بالادستی آن یعنی سرفصل مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی مطابقت داده شد. در برنامۀ درسی اجراشده از روش توصیفی با تکنیک مشاهده استفاده شد و کیفیت تدریس اساتید با چکلیست تهیهشده مطابقت داده شد. در برنامۀ درسی کسبشده نیز از پدیدارشناسی با دانشجویان دورۀ کارشناسی دانشگاه قم، پردیس فارابی و دانشگاه صنعتی قم استفاده شد. برای اعتباربخشی به یافتهها، اطلاعات و نتایج بهدست آمده به مشارکتکنندگان ارسال شد که آنها صحت متن خروجی را تایید کردند. نتایج پژوهش نشان داد که هر چند مطابقت قابل قبولی بین اهداف بالادستی و اهداف قصدشدۀ کتاب اخلاق اسلامی (مبانی و مفاهیم) وجود دارد، اما مواردی مانند آزادی و اختیار، نقش عقیده و عمل در تکوین شخصیت و اخلاق فردی از یاد رفتهاند. در زمینه برنامۀ درسی اجراشده و تجربهشده هم مشخص شد که اساتید محتوای کتاب را بهصورت مسئلهمحور، کاربردی و قابل فهم در کلاس تدریس کردهاند و به اشتراک گذاشتهاند که نشاندهندۀ مناسب بودن و توفیق است. در برنامۀ درسی کسبشده هم آوردههای جالب و جذابی برای دانشجویان و زیست اخلاقی آنها فراهم شده است. در عین حال در این وجه از برنامه مشکلاتی مانند قدیمی بودن رویکردها و نپرداختن به علمای معاصر اخلاق، کسب تجربۀ سطحی و عمیق نبودن دانشها و گرایشهای کسبشده وجود دارد.
The purpose of the current research was to evaluate the degree of coherence and adaptation of the intended, implemented and acquired Islamic ethics curriculum in universities.The research method in the intended curriculum was content analysis, which matched the objectives of the Islamic ethics textbook (basics and concepts) with its upper objectives, i.e. the title approved by the Supreme Council of the Cultural Revolution. Descriptive method with observation technique was used in the implemented curriculum and the teaching quality of professors was matched with the prepared checklist.In the obtained curriculum, phenomenology was used with undergraduate students of Qom University, Farabi Campus and Qom University of Technology. To validate the findings, the obtained information and results were sent to the participants, who confirmed the accuracy of the output text.The results of the research showed that although there is an acceptable correspondence between the upstream goals and the intended goals of the book of Islamic ethics (basics and concepts), things such as freedom and discretion, the role of belief and action in the development of individual character and ethics have been forgotten.In the context of the implemented and experienced curriculum, it was also found that the professors taught the content of the book in a problem-oriented, practical and comprehensible manner in the class and shared it, which indicates the appropriateness and success.In the acquired curriculum, interesting and attractive lessons have been provided for students and their morals.
ملخص الجهاز:
«برنامه ها و سرفصل درس اخلاق اسلامی؛ مبانی و مفاهیم » دانشگاه ها که سال ١٣٨٣ در شورای عالی انقلاب فرهنگی طراحی، تدوین و تصویب شد و هدف عمـدة آن آشـنایی دانشجویان با فضایل و رذایل اخلاقی در راستای کسب فضـایل و پرهیـز از رذایـل اخلاقـی (عناوین و سرفصل های جدید دروس معارف اسلامی دانشگاه هـا، ١٣٩١، ص ٥٢) اسـت ، از این امر مستثنی نیست و باید بین سـطوح سـه گانـۀ آن (قصدشـده ، اجراشـده و کسـب شـده ) هماهنگی و انطباق منطقی وجود داشته باشد.
به طور اساسی مقالۀ حاضـر بـا هدف پاسخ به سه سؤال زیر انجام شده است : - آیا اهداف کتـاب درسـی اخـلاق اسـلامی (مبـانی و مفـاهیم ) بـا اهـداف مصـوب شورای عالی انقلاب فرهنگی تناسب دارد؟ - برنامۀ درسی اجراشده توسط استادان درس اخلاق اسلامی چگونه است ؟ - برنامۀ درسی کسب شدة اخلاق اسلامی توسط دانشجویان چگونه است ؟ روش پژوهش حاضر از نظر هدف ، کاربردی اسـت و بـا توجـه بـه ماهیـت موضـوع از روش هـای تحلیل محتوا، توصیفی و پدیدارشناسی استفاده شـده اسـت .
سؤال سوم پژوهش : الف ) برنامۀ درسی کسب شده (مطالـب درس اخـلاق اسـلامی) توسط دانشجویان چگونه است ؟ جهت بررسی برنامۀ درسی کسب شـده از پدیدارشناسـی اسـتفاده شـد کـه خروجـی مرتبط با بخش های کلی اخلاق اسلامی که توسـط مصـاحبه هـای نیمـه سـاختاریافته حاصـل شده در ادامه ارائه میشود: کلیات علم اخلاق اسلامی: مشارکت کنندة شمارة ١ بیان میکنـد: «ایـن درس خیلـی درس به نظرم مفیدتر از بقیۀ درس ها بود، چون که یه سـری اطلاعـات ناقصـی کـه داشـتیم ، تکمیل شد.