خلاصة:
مبانی هستی شناختی و معرفت شناختی اسلامی از یکسو با تفکیک روش شناختی علوم طبیعی و
علوم اجتماعی سازگار نیست و از سوی دیگر غلبه روش شناسی علوم طبیعی برعلوم اجتماعی
را نمی پذیرد. ولی چون حوزه های معرفت یا رشته های علوم دارای هدف مشترک، موضوع
مشترک، مبدا مشترکی هستند و حقیقت یگانه و صاحب مراتبی را تشکیل می دهند؛ روشهای
تحقیق آنها مشابه هستند. انحصار روش شناختی سبب تنگ نظری محقق نسبت به پیچیدگیهای
واقعیت و جنبه ها یا لایه های مختلف آن می شود. رویکرد وحدت گرایی تشکییکی در معرفت
شنا سی مبنای رویکرد ترکیبی در روش شناسی است و طیف گسترده ای از ترکیبهای متناسب و
سازگار روش تحقیق را پدید می آورد که به فراخور موقعیتها و مسایل هر حوزه بکار
گرفته می شود.علاوه بر طرد انحصارگرایی روش شناختی، توجه به رویکرد مبناگرایی، بهره
مندی از دانش معیار، ملاحظه ویژگیهای محقق دراعتبارتحقیق، توجه به سطح سوم واقعیت،
تعمیم روش شناسی تفهمی از علوم اجتماعی به علوم طبیعی از دیگر اصول روش شناسی است
که از مبانی اسلامی حاصل می گردد.
ملخص الجهاز:
"بدین ترتیب بررسی مبانی معرفت شناسی و وجود شناسی اسلامی از طریق تاثیر گذاری بر برنامه های پژوهشی علوم تربیتی و همچنین بطور مستقیم برای اصلاحات پیش برنده نظام آموزشی کمک کننده است و می تواند به ایجاد زمینه ای مناسب برای توسعه مستمر نوآوریهای آموزشی تبدیل گردد رویکردهای معرفت شناختی مؤثر برروش تحقیق شرح تاریخچه آن دسته ازبحثهای معرفت شناختی که بر شکل گیری روشهای تحقیق تاثیر داشته اند خارج از مجال این مقاله است ولی توضیح این نکته لازم است که همواره توجه به اعتبار دریافتهای دانشی و تلاش برای کاستن از انحرافات و تحریفات مربوط به آن، دغدغه متفکران و فیلسوفان بوده است.
برای مثال اگر در حوزه علوم طبیعی یک نظریه علمی برعدم قطعیت تاکید کند و برای بی هدفی رویدادها یا تصادفی بودن حوادث دلالت داشته باشد، این نظریه با مسلمات وحی یعنی معاد و توحید سازگار نیست و اگردر حوزه علوم اجتماعی یک نظریه علمی رفتار افراد را بدون ملاحظه نقش اراده و تنها براساس عوامل محیطی تبیین نماید با اصول انسان شناختی دینی ناسازگار است.
زیرا اولا با توجه به اینکه نسبت تمام چیزها وحتی آدمی با ذات هستی یعنی خداوند یا نسبت خالق با مخلوق است یا نسبت ناظم با منظوم و یاحتی نسبت علت ایجادی با معلول می باشد، علوم همواره معطوف به شناخت ذات واقعیت می باشند و تمام رشته های علمی یا حوزه های معرفتی به رغم برخی تفاوتها هدف یگانه ای را دنبال می کنند بدون شک وحدت هدف می تواند به وحدت علم منتهی شود."