خلاصة:
برای هر حرف در زبان مبدا، چند معادل در زبان مقصد با نقش ها و ترجمه های متفاوت وجود دارد. از این رو انتخاب معادل برای آن حرف و نقشی که آن حرف، از میان انواع نقش هایی که به ذهن خواننده می آید، ایفا می کند یکی از مشکلاتی است که نوآموزان زبان عربی با آن روبه رو هستند. حرف واو از پرکاربردترین و گسترده ترین حروف در زبان عربی است. این حرف جزء هم حروف عامل و هم حروف غیرعامل می باشد، و هم بر سر فعل و هم بر سر اسم در می آید و نقش ها و اعراب های متفاوتی به کلمه بعد از خود می دهد، و معنای جدیدی را در ورای ارتباط بین کلمات مستقل ایجاد می کند. ویژگی واو ایجاد نسبت میان معانی مختلف و ارتباط بین مفاهیمی است که گاه هیچ ارتباطی به یکدیگر ندارند. در ساده ترین معنایش حرف واو همان حرف عطف است که بین دو حالت قرار می گیرد تا آن ها را به یک شکل و تحت یک حکم و یک اعراب درآورد. اما از آنجا که این حرف در اشکال و معانی مختلف به کار می رود، بر آن شدیم تا در این مقاله انواع واو را بررسی کنیم و سپس به تقسیم بندی و آموزش آن بپردازیم. در این پژوهش قرآن مجید را محور اصلی اعراب و عرصه تمرین قرار داده ایم. امیدواریم نتایج این پژوهش بتواند به مولفان کتاب های درسی قرآن و عربی در دسته بندی منظم و منطقی آموزش معانی حرف «واو» و انواع آن، احتراز از به کارگیری نابه جای آن و استعمال دقیق آن کمک کند. همچنین در این مقاله معلمان با تفاوت استعمال حروف در متون آموزشی آشنا می شوند که به ایشان در آموزش آسان و روان قواعد به دانش آموزان کمک کند.
ملخص الجهاز:
"و حرف«واو»که بیشتر از حروف دیگر،عوض از(رب)میآید،مانند رب فقط بر اسم نکره وارد میشود،و صحیح این است که واو(عوض از رب)حرف عطف بهشمار میآید و کلمۀ بعد از آن مجرور به رب محذوف میباشد.
(رشید الشرتونی،ج 4،ص 294) حق مفعول معه این است که پیش از آن فعل یا شبه فعلی مانند اسم فاعل و دیگر مشتقاتی که همانند فعل خود عمل میکنند،بیاید،ولی گاهی پس از«ما»ی استفهامیه و «کیف»استفهامیه«واو»ی میآید که اسم بعد از خود را بدون اینکه فعلی در جمله باشد منصوب میکند.
هرگاه«واو»،به دنبال ضمیر متصلی آمده باشد که آن ضمیر متصل به واسطه ضمیر منفصل تأکید شده باشد،این واو«واو عطف»است،مانند:سافرت أنا و أخوک بنابر قول صحیحتر،تنها وقتی میتوان کلمهای را به ضمیر متصل مرفوع عطف کرد که بین آن ضمیر متصل و معطوف چیزی فاصله شود،مانند:سافرت أنا و أخوک؛و نیز سافرت یوم الأحد و أخوک شرط معطوف این است که فقط از لحاظ اعراب،از معطوف علیه تبعیت کند،اما در سایر موارد،از قبیل معرفه و نکره بودن و مذکر و مؤنث بودن،معطوف و معطوف علیه میتوانند متفاوت باشند،مانند:أنت و زید مسافران-هر دو معرفهاند جاء القاضی و رجل-«القاضی»معرفه و«رجل»نکره است جاء عبد الله و مریم-در مذکر و مؤنث بودن اختلاف دارند.
د. واو زائده25 «واو»ی است که داخل شدن یا نشدنش بر جمله تأثیری نمیگذارد:{/حتی إذا جاءوها و فتحت أبوابها/}26(الزمر:39،73)که به دلیل آیه شریفه سوره زمر میفهمیم که این«واو»زائد است:{/و سیق الذین کفروا إلی جهنم زمرا حتی إذا جاءوها فتحت أبوابها/}27(الزمر 39:71) (ابن هشام،1979،473) [هرچند از نظر برخی مفسران معنای این دو آیه با بودن و نبودن«واو»تفاوت فاحشی بایکدیگر دارند] همچنانکه این«واو»در اسم(عمرو)به جز در حالت نصب نیز اضافه میشود،و نیز در:أولو،أولات."