مدرس و استبدادستیزی در تاریخ معاصر ایران Journal Article

در این مقاله تلاش شده شخصیت ضداستبدادی آیت الله شهید سید حسن مدرس از لابلای وقایع تاریخی که عمدتا مربوط به دورهء تأسیس حکومت استبدادی پهلوی است، معلوم گرددد.بخش اول مقاله به بیان مختصر چگونگی برآمدن دولت رضا خانی پرداخته‌ است.در بخش دوم مقاله به مبارزه شهید مدرس با دیکتاتوری رضا خانی اشاره شده است. مخالفت با قرارداد وثوق الدوله و جمهوری‌خواهی رضا خان،شیوه‌های استمرار مبارزه و پایداری در برابر دیکتاتوری،و سپس حکومت پهلوی،نمونه‌هایی از مبارزه ضد استبدادی‌ آیت الله مدرس است.

"دکتر مصدق که پس‌ از بیست سال دوباره به صحنه سیاست بازگشته بود و به عنوان نمایندهء اول مردم تهران وارد مجلس چهاردهم شده بود،در اولین نطق خود که به مخالفت با اعتبارنامه سید ضیاء الدین‌ پرداخته بود،اشاراتی دربارهء دیکتاتوری رضا خان کرده است: «نظریات من در عدم صلاحیت آقا[سید ضیاء الدین‌]و طرز انتخابشان معلوم شد ولی‌ ممکن است کسانی‌که از دورهء دیکتاتوری انتقادات کلی نموده و بازخواهان آنند اینطور اظهار کنند که مملکت محتاج باصلاح است و از خود گذشته هم کسی نیست پس باید با آقا[سید ضیاء الدین‌]موافقت نمود که ما را شاه به راه ترقی هدایت کند. (رحمتی،6831:61) حسین مکی که خود شاهد دیکتاتوری رضا خان بود،مبارزهء مدرس علیه دیکتاتوری نوین‌ را چنین توصیف کرده است: یکی از شجاعان دورهء چهارم،سید حسن مدرس بود که در این دوره علاوه بر مقام‌ نایب رئیسی اول مجلس،لیدر اکثریت مجلس هم بود و چنانکه بعد خواهیم دید،در کابینهء قوام السلطنه و کابینه‌های بعدی،وظایف بسیار مهمی را بر عهده گرفت به گونه‌ای که در تاریخ سیاسی قرون اخیر ایران،سطور پرافتخاری را اشغال کرده است؛زیرا مدرس از جمله کسانی بود که برای جلوگیری از قدرت روزافزون و خطرناک سردار سپه با رفقای‌ همدست خود،نقش‌های بسیار خطرناکی را بازی کرد که در نتیجه به قیمت خون او تمام‌ شد،به این معنا که پس از سالیان دراز در زندان و تبعید به سر بردن،بالأخره شربت شهادت‌ نوشید و با کفنی خونین،به خاک تیرهء این سرزمین مدفون شده است."