چکیده:
رفتار سیاسی یک کشور در عرصة فرامرزی و جهانی برگرفته از «ژئوپلیتیک» و اهداف معطوف به آن است. شناخت ماهیت ژئوپلیتیک یک کشور به درک و تحلیل نوع رفتار و کنش های ژئوپلیتیک آن کمک خواهد کرد. مقاله حاضر ویژگی ها و خصوصیات ژئوپلیتیک جمهوری اسلامی ایران را مورد مداقه قرار داده و به دنبال پاسخ به این پرسش است که عوامل موثر در شکل گیری قلمروهای ژئوپلیتیک ایران کدامند؟ در پاسخ، این فرضیه را مطرح کردهایم که شکلگیری قلمروهای ژئوپلیتیک ایران متاثر از مولفههایی چون «موقعیت جغرافیایی»، «ایدئولوژی»، «منافع اقتصادی» و «فرهنگ سیاسی» است که نمود عینی آنها در اسناد بالادستی و رسمی همچون قانون اساسی و منابع غیر رسمی تبلور یافته است. در این خصوص پرسش نامه ای طرح و یکصد نفر از کارشناسان و صاحبنظران رشتة جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک در مورد میزان تاثیر این مولفهها نظر دادهاند. یافته های تحقیق نشان می دهد که در شکل گیری قلمروهای ژئوپلیتیک ایران عامل «ایدئولوژی» بیشترین تاثیر و عامل «منافع اقتصادی» کمترین تاثیر را داشته است. همچنین یافته ها نشان می دهد که جمهوری اسلامی ایران ۱۴ قلمرو شامل ۱) جهان اسلام، ۲) قلمرو شیعی، ۳) قلمرو فرهنگ و تمدن ایران، ۴) قلمرو خاورمیانه، ۵) قلمرو خلیجفارس، ۶) قلمرو کشورهای رقیب و معارض با آمریکا، ۷) قلمروهای متخاصم با اسرائیل، ۸) قلمرو مستضعفان جهان ۹) قلمرو جنبشهای آزادیبخش جهان، ۱۰) قلمرو آسیای مرکزی، ۱۱) قلمرو کاسپین، ۱۲) قلمرو قفقاز، ۱۳) قلمرو آسیای جنوبی و ۱۴) قلمرو آمریکای لاتین است که در این میان از نظر ژئوپلیتیک، قلمرو شیعی بیشترین و قلمرو کاسپین کم ترین اهمیت را در استراتژی ها و کنش های ژئوپلیتیک ایران دارد.
خلاصه ماشینی:
همچنین یافته ها نشان می دهد که جمهوری اسلامی ایران ١٤ قلمرو شامل ١) جهان اسلام ، ٢) قلمرو شیعی ، ٣) قلمرو فرهنگ و تمدن ایران ، ٤) قلمرو خاورمیانه ، ٥) قلمرو خلیج فارس ، ٦) قلمرو کشورهای رقیب و معارض با آمریکا، ٧) قلمروهای متخاصم با اسرائیل ، ٨) قلمرو مستضعفان جهان ٩) قلمرو جنبش های آزادی بخش جهان ، ١٠) قلمرو آسیای مرکزی ، ١١) قلمرو کاسپین ، ١٢) قلمرو قفقاز، ١٣) قلمرو آسیای جنوبی و ١٤) قلمرو آمریکای لاتین است که در این میان از نظر ژئوپلیتیک ، قلمرو شیعی بیشترین و قلمرو کاسپین کم ترین اهمیت را در استراتژی ها و کنش های ژئوپلیتیک ایران دارد.
جدول (٣): اولویت بندی میزان تأثیر متغیر ایدئولوژی در شکل گیری قلمروهای ژئوپلیتیک {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} ٣-١-٣- توصیف نسبت تاثیر منافع اقتصادی در قلمروهای ژئوپلیتیک ایران رتبه های جدول ٤ نشان می دهد قلمرو کاسپین با رتبۀ (٣/٦) بالاترین رتبه را داشته است .
{مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} ٣-٢- یافته های استنباطی مطالعات صورت گرفته در این تحقیق بر مبنای این فرضیه انجام شده است که شکل گیری قلمروهای ژئوپلیتیک ایران متأثر از مؤلفه هایی چون «موقعیت جغرافیایی »، «ایدئولوژی »، «منافع اقتصادی »، «فرهنگ سیاسی » است که در این میان «ایدئولوژی » سهم بیشتری دارد.
برای ارزیابی فرضیۀ تحقیق در مورد تأثیر مجموع متغیرهای مستقل (ایدئولوژی ، فرهنگ سیاسی ، موقعیت جغرافیایی ، منافع اقتصادی ) بر متغیر وابسته (قلمروهای ژئوپلیتیک ) از آزمون رگرسیون چندگانه به شیؤە Enter استفاده شده است .