چکیده:
جایگاه سیاست جغرافیایی (ژئوپلیتیک) و جغرافیای اقتصادی (ژئواکونومیک) ایران در جهان و جایگاه ایدئولوژیک و جغرافیای فرهنگی (ژئوکالچر) آن در جهان اسلام باعث شده تا این کشور خواسته یا ناخواسته در متن تحولات مهم جهانی قرار گیرد؛ ژئوپلیتیک ایران به علت قرار گرفتن در منطقه ای از جهان با حساسیت های امنیتی سیاسی حاکم بر آن همواره دستخوش تغییرات عمده ای بوده است. ایران در راستای تامین توسعه، رفاه، امنیت و ارتقای منزلت بین المللی برای تحقق اهداف سند چشم انداز خود همواره در مسیر انتخابهای دشواری قرار داشته است؛ به گونه ای که نیازمند بررسی و تحلیل پیوسته ژئوپلیتیک خود و کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای است، تا بتواند با اتخاذ تعاملی سازنده و موثر در سیاست خارجی خود حداکثر فرصت را فراهم آورد و تهدیدهای ناشی از تغییرات ژئوپلیتیک پیرامون خود را به حداقل برساند. به ویژه لازم است از فرصتهای فراچنگ آمده در مرزهای غربی خود در ارتباط با مولفه های ژئوپلیتیک نوین عراق، برای منافع ملی خود اقدام کند. هدف این مقاله بررسی الزامات تعامل سازنده در سیاست خارجی ایران نسبت به عراق با توجه به ژئوپلیتیک نوین این کشور است
خلاصه ماشینی:
اکنون نيز که اوباما با شعار تغيير و راهبرد قدرت هوشـمند (smart power) پا در عرصۀ سياست جهاني گذاشته ، به دنبال آن است که بـا بـه کـارگيري ايـن راهبـرد تلاش نمايد تا منافع دوستان و متحدان خود را بيش از پيش تعقيب نمايـد تـا بتوانـد از پشتيباني و همراهي آنها در مواقع لزوم براي نيل به سياسـتهاي جهـاني خـود بهـره منـد گردد، بنابراين جمهوري اسلامي ايران ناگزير از تعريف نوعي از سياست خارجي خـود بوده تا از اين وضعيت امنيتي که با منافع ايالات متحـدة امريکـا گـره خـورده و منطقـۀ پيراموني ايران را در کانون معادلات جهاني قـرار داده اسـت (افتخـاري، ١٣٨٤: ٤٤٤٠)، حداکثر بهره برداري را در کسب منافع ملي خود در قالب يـک دکتـرين تعامـل سـازنده بنمايد.
تحليل يافته هاي تحقيق ژئوپليتيک نوين عراق و الگوي دکترين تعامل سازندة ايران اشغال عراق از سوي ايالات متحدة امريکا به ظهور ژئوپليتيـک نـويني از عـراق منتهـي شده که حامل فرصتها و چالش هايي براي جمهوري اسلامي ايران است ، بنابراين قبل از هر چيز بايد ديد سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران در قالب چه الگـويي تـدوين شود تا در جهت رفع چالش ها و استفاده از فرصتها موفق باشد؟ بنابراين ابتدا تعريفي از دکترين سازنده ارائه مي گردد؛ دکترين تعامل سـازنده سياسـتي فعـال ، پويـا، تأثيرگـذار، جهـت دار، منطبـق بـر مؤلفه هاي ژئوپليتيک با خاصيت همپوشاني نقاط ضـعف و قـوت منطقـه اسـت کـه بـا شناختي دقيق از معادلات سياسي و تحولات ژئوپليتيک تلاش دارد تا ايران را بـه عنـوان بازيگري قدرتمند در صحنۀ روابط بين الملل و گزينه اي بيبديل در حفظ و ثبات منطقـه معرفي نمايد.