چکیده:
پیامبر اسلام (ص ) به دلیل دارا بودن یک شخصیت کاریزما و رهبری شایسته از همان شروع دعوت مورد علاقـه و محبـت مسـلمانان قـرار داشـت . نگـارش ، تدوین و بازگو کردن سیره و روش زندگانی پیامبر اسلام (ص ) از همان روزهـای آغازین دعوت اسلام از طرف صحابه و تابعین انجام گرفت . پـس از آن ، نگـارش و تدوین سیره نبوی آغاز و سپس از مهم تـرین رشـته هـای علمـی شـمرده شـد. نوشتن سیره پیامبر در قالب ها، اشکال و با دیدگاه های متفاوتی انجام پذیرفت کـه یکی از شکل های تدوین آن ، سیره نگاری بـر اسـاس دلایـل و معجـزات اسـت . دلایل نگاری یکی از گرایش های خاصی است که در کـار سـیره نویسـی از قـرن چهارم رواج یافت . چنین آثاری را اخباریان در برابـر شـبهاتی کـه دربـاره اثبـات نبوت مطرح شده بود، پدید آوردند. ترتیب کتاب دلائـل بـه صـورت موجـود در کتب سیره نیست اما محتوای آن اخباری اسـت کـه بـه هـر صـورت مربـوط بـه شخص پیامبر و سیره می شود. اما متاسفانه بسیاری از این کتب در طول تاریخ بـه دلائل متعددی از بین رفته اند و جز اندکی باقی نمانده است ، اما همان تعداد بـاقی مانده ، به معرفی و شناخت بیشتری نیـاز دارنـد. از آن جـا کـه شـناخت منـابع و نگاشته هایی با این نگاه ، محققان را برای پژوهش و تحقیق بهتـر در زمینـه سـیره پیامبر و تاریخ اسلام رهنمون خواهد بود.
خلاصه ماشینی:
"در حقیقت ، این کتـاب از لحـاظ روش و محتـوا بـا سـیره نبوی و معجزات و دلایل رسول خدا (ص ) ارتباطی ندارد، چنان که مصحح کتـاب در مقدمـه آن تصـریح کـرده و مـی گویـد:«اولـین کتـابی اسـت در ادب (مذهب ) اسماعیلی که بر ضد فیلسـوفی کـه منکـر ضـرورت وحـی و نبوت است نوشته شده است و در آن همه اشکالاتی که معمـولا بـر دیـن و انبیا ایراد می کنند طرح و به آن پاسخ داده شده اسـت » (ابوحـاتم رازی ، ص ١١؛ قاسم خانجانی ، نگاهی به کتب دلائل در سیره نبوی ،١٣٣) فهرستی از کتاب های سیره نبوی بر اساس دلایل و معجزات : ١ - آیات النبی (ص )، ابوالحسن علی بن محمد بن عبدالله مدائنی (م ٢٢٤ق ).
ساختار و گزارش محتوا: این نسخه از کتاب با تقدیمی از طرف مؤسسه بعثت ، قسم دراسات الاسـلامیه در قم شروع می شود که در آن تقدیم به ذکر دلائل نبوت پیامبر پرداخته تا آنجا که به امامت رسیده است ، چون دیـده انـد در بـاب امامـت آراء و اقاویـل و تکـذیب و تشکیک فراوانی وجود دارد به کتابت دلائل الإمامة اهمیـت زیـادی داده انـد زیـرا امامت و امتداد صحیح و ضروری نبوت و حصن دین است که بواسـطه آن دیـن باقی می ماند، لذا ابن ابی الحدید معتزلی در شرح قول امیر المؤمنین که فرموده اند در لا بد للناس من امیر می گوید این نصـی اسـت صـریح از علـی ( ع) بـر اینکـه امامت واجب است در حالیکه مردم در این مسأله اختلاف کرده اند."