چکیده:
مقاله «صوم» ترجمه مقاله انگیسی «Sawm» نوشته C. C. Berg از دایره المعارف اسلام لایدن، جلد 9، صفحه 94ـ95 میباشد. صوم یا روزه یکی از ارکان دین مبین اسلام است که از جایگاه والایی در میان تعالیم اسلامی اعم از قرآن کریم و روایات معصومین: برخوردار است. خاورشناسان نیز در پژوهشهای خود در باب معارف قرآن و اسلام به این موضوع مهم توجه و اهتمام ورزیدهاند. مقاله «صوم» ترجمه مقاله انگیسی «Sawm» نوشته سی. سی. برگ (C.C.Berg) از دایرةالمعارف اسلام لایدن (The Encyclopaedia of Islam)، جلد 9، صفحه 94ـ95 میباشد. مؤلف مقاله ابتدا به مفهومشناسی واژه «صوم» پرداخته و خاستگاه آن را به پیش از اسلام رسانده و تصور میکند که معنای «صوم» از عرفی یهودی ـ آرامی و سریانی گرفته شده است. سپس آیات الاحکامی را که به موضوع روزه و احکام و قوانین مترتب بر آن را مانند ویژگیهای صائم، شرایط روزه صحیح، مفطرات روزه، روزه واجب و مستحب و احکام آن، و کفاره روزه پرداخته است ذکر کرده و مورد بررسی و مداقه قرار داده است. در آخر، مفهوم روزه را در لسان روایات و به لحاظ اخلاقی بیان می نماید.اما مهمترین نقدهایی را که به مقاله «صوم» و دیدگاه های مطرح در آن وارد است، میتوان موارد زیر برشمرد: مفهوم شناسی «صوم»؛ خاستگاه روزه و اینکه از عرفی یهودی ـ آرامی و سریانی گرفته شده است یا خیر؛ شرایط وجوب روزه؛ اقسام کفاره؛ احکام روزه در خصوص سالخوردگان، زنان باردار و شیرده، و بیماران؛ نیت روزه مستحبی و واجب؛ استجباب یا حرمت روزه در ایامی خاص؛ موارد روزه مکروه؛ احکام روزه مسافر؛ مفطرات روزه؛ و ... . شایان ذکر است که نقد و بررسی این مقاله بر طبق نظر فقهای برجسته شیعه انجام گرفته است.
خلاصه ماشینی:
"[2] در منابع فقهی درباره اخذ روزه از عرف یهودی ـ آرامی مطلبی یافت نمیشود، اما این مطلب مسلم است که واژه «صوم» و سایر حقایق عبادی در آغاز اسلام شناخته شده بود و مردم با آنها عبادت میکردند؛ مانند نماز و حج، البته نه به عنوان حقیقت شرعیه به این معنا که تمام آنچه در ماهیت آنها معتبر بود داخل در اسم و لفظ آنها باشد، و نه به معنای لغوی آن، یعنی اینکه بگوییم آنها مأمور به نماز، حج و روزه به معنای لغویشان یعنی دعا و قصد و نیت بودند، بلکه بدینمعنا که آنها مأمور به اصطلاحات اختراعی بودند که در زمان آنها حتی نزد غیر مسلمانان و مشرکان شناخته شده بود، و اسلام هم به همان اختراعات زمان آنها امر کرد و بعد قیود و شرایطی را بر آن افزود؛ مثلا «صوم» در صدر اسلام تنها خودداری از خوردن و آشامیدن و نزدیکی کردن بود که بعد امور دیگری به آن افزوده شد (خمینی، سید مصطفی، کتاب الصوم، 133).
[23] زنی که زمان وضع حملش نزدیک است، در صورتی که روزه برای فرزندش یا خودش ضرر داشته باشد میتواند افطار کند و بعد قضایش را به جای آورد و اگر روزه برای فرزندش (حملش) ضرر داشته باشد باید برای هر روز یک یا دو مد طعام از مالش صدقه بدهد، ولی اگر روزه برای خودش ضرر داشته باشد، در مورد وجوب فدیه اختلاف نظر وجود دارد (طباطبایی، عروة الوثقی، 2/ 52؛ شهید ثانی، مسالک الافهام، 2/ 86)."