چکیده:
معدن الدرر فی سیرة الشیخ حاجی عمر اثری است در شرح احوال و اقوال حاجی ناصرالدین عمر مرشدی، از مشایخ
صوفیه در سده هشتم و نیمه نخست سده نهم هجری، که به قلم برادرزاده و مریدش شمسالدین محمد بن سلیمان مرشدی
در سال 869 ق. نگارش یافته است. این سیرتنامه به اهتمام دکترعارف نوشاهی و دکتر معین نظامی به سال 1383 در
تهران (نشر کازرونیه) به چاپ رسیده است.
از جمله فواید معدن الدرر، بازیابی برخی از مسائل و مطالب سیاسی و تاریخی دوره تیموری است: طلبیده شدن شیخ
حاجی عمر توسط «جماعت چهل تنان» جهت انتخاب جانشین تیمور، دیدار پیرمحمدبن عمر شیخ با حاجی عمر و
درخواست کرامت از وی، دیدارهای شیخ حاجی عمر با شاهرخ تیموری و برآورده شدن خواستههای او، به حکومت
رسیدن ابراهیم سلطان در شیراز توسط شیخ حاجی عمر و غیره. با وجود این اطلاعات تاریخی در معدن الدرر به دشواری
میتوان اصالت و درستی مسائل تاریخی مطرح شده در این کتاب را پذیرفت و درباره آن موارد، تردید روا نداشت.
خلاصه ماشینی:
"از جمله فواید معدن الدرر، بازیابی برخی از مسائل و مطالب سیاسی و تاریخی دوره تیموری است: طلبیده شدن شیخ حاجی عمر توسط «جماعت چهل تنان» جهت انتخاب جانشین تیمور، دیدار پیرمحمدبن عمر شیخ با حاجی عمر و درخواست کرامت از وی، دیدارهای شیخ حاجی عمر با شاهرخ تیموری و برآورده شدن خواستههای او، به حکومت رسیدن ابراهیم سلطان در شیراز توسط شیخ حاجی عمر و غیره.
اضمحلال حکومت ایلخانان، ظهور تیمور و تکاپوهای نظامی و سیاسی وی در ایران، دوران هرج و مرج و آشفتگی پس از مرگ وی و قدرت گرفتن امیرزادگان تیموری، به ویژه شاهرخ میرزا، از مهمترین وقایع سیاسی مقارن با دوران زندگی شیخ حاجی عمر است.
نخست اینکه چرا درباره شیخی بزرگ که به این اندازه در مسائل سیاسی دوران زندگی خود نقش داشته و مطرح بوده است، هیچ آگاهی ویژهای از منابع تاریخی، ادبی، صوفیانه و غیر آن به دست نمیآید؟ کسی که بر شاهرخ بدان گونه تسلط دارد که کل مالیات فارس را با میانجیگری او به ابراهیم سلطان میبخشد، از خون شیرازیان درمیگذرد، «نعل بها» را نادیده میگیرد و ابراهیم سلطان را به رغم خواست و میل خود بر حکومت ابقا میکند؛ کسی که چنان بر ابراهیم سلطان چیره است که وی را بارها تهدید میکند و خواسته خود را به وی میقبولاند، طبیعی نیست که تا این اندازه گمنام و ناشناخته باشد.
البته معدن الدرر دارای سودمندیهای جغرافیایی، زبانی و لغوی، اجتماعی و فرهنگی بسیاری است و به ویژه از نظر تاریخ تصوف اسلامی در فارس اهمیت تمام دارد، اما به دشواری میتوان اصالت و درستی مسائل تاریخی مطرح شده در کتاب را پذیرفت و درباره آن موارد، تردید روا نداشت."