چکیده:
همگان این مطلب را تصدیق میکنند که افراد، یکسری قواعد اخلاقی دارند که با آن، اعمال صحیح را از ناصحیح، متمایز میسازند. این قواعد اخلاقی، اعمال خودخواهانه، تکانشی، و کوتهبینانه را محکوم کرده، در مقابل، اعمالی را تقویت میکنند که به منافعی در چشمانداز بالاتر میانجامد. در نتیجه، افراد دست به انتخاب میزنند. توانایی برای چنین انتخابهایی، «خودمهارگری» نامیده میشود.امروزه در روانشناسی، خودمهارگری، یک توانایی شناخته میشود که رفتار فرد را تا مرز قواعد و معیارهای پذیرفتهشده میرساند. اما شاید هر کسی در عمل براساس ایدههای اخلاقی خود، در برخی جهات، ناکامیهایی داشته باشد. پس نیروی خودمهارگری به یاری و کمک، نیازمند است و آموزههای ادیان میتوانند در این زمینه مؤثر باشند.ظاهرا در آموزههای اسلامی، بسیاری از فضیلتهای اخلاقی، از موفقیت در خودمهارگری ناشی میشوند. مثلا فضیلتهایی چون حزم، کرامت، صبر، و بالاتر از همه «تقوا»، از خودمهارگری سرچشمه میگیرند. در مقابل، رذایل اخلاقی آزمونی برای خودمهارگری در این حیطه به شمار میآیند.بنابراین هدف این مقاله، بررسی توان دین اسلام در پرورش رفتارهای فضیلتمندانۀ اخلاقی با ارتقای عوامل خودمهارگری میباشد. از بررسیها درمییابیم که دین اسلام با پنج شیوه، باعث ارتقای خودمهارگری میشود که عبارتند از: «ارائه معیارهای روشن»، «ایجاد انگیزش برای رفتار اخلاقی»، «نظارتگری بر رفتار»، «مدیریت تمایلات ناشایست»، و «مهار و تنظیم هیجانات».
خلاصه ماشینی:
"در این میان، به نظر میرسد دین اسلام بر اساس یک سلسله از آموزههای خود، به ارتقای نیروی خودمهارگری پرداخته است و در پی آن، موجب رشد و تحول رفتارهای فضیلتمندانه در افراد میگردد.
بنابراین پرسشهایی که در تحقیق حاضر در پی بررسی آن خواهیم بود، عبارت است: خودمهارگری در روانشناسی دارای چه مفهومی بوده، از چه عناصری تشکیل شده است؟ آیا دینداری و پایبندی به آموزههای دینی میتواند باعث ارتقای توان خودمهارگری گردد؟ رابطۀ خودمهارگری و اخلاق و رابطۀ این دو متغیر با دین چگونه تبیین میگردد؟ دین اسلام چه عواملی را برای ارتقای خودمهارگری فراهم مینماید؟ Self-Control.
تحقیقات روانشناسان (Desmond et al, 2007) نشان داده است که بین دینداری نوجوانان و خودمهارگری، رابطۀ مثبت و معناداری وجود دارد؛ و هر دو متغیر دینداری و خودمهارگری، با کاهش رفتارهای مجرمانه همچون مصرف الکل و ماری جوانا و میزان پایینتری از انحراف جنسی و نیز بارداری خارج از حیطۀ قانونی ارتباط دارد (McCullough & Brian, Ibid).
برخی از محققان (McCullough & Brian, Ibid) در یک فراتحلیل 1 در میان پژوهشهای انجامشده در دهههای اخیر در زمینۀ رابطۀ مثبت و معنادار دینداری و مسائل مهم زندگی (سه حیطۀ بهداشت, بهزیستی روانی و رفتار اجتماعی) از یک سو و تحقیقات انجامشده در زمینۀ ارتباط مثبت و معنادار سه حیطۀ مذکور و خودمهارگری از سوی دیگر، به این نتیجه رسیدند که در مسیر حیات بشر، همواره دینداری با خودمهارگری، مرتبط است.
اما از آنجا که از یک سو در متون ادیان الاهی زمینههایی دربارۀ خودمهارگری وجود دارد، و از سوی دیگر پایۀ رفتارهای اخلاقی افراد در جامعه میتواند از مهارگری آنها ناشی شود، پژوهشگران بر آن شدهاند که پژوهشهایی تجربی برای بررسی رابطۀ دینداری، اخلاق و خودمهارگری، انجام دهند."