چکیده:
بررسی تقابل های دوگانه در آثار هنری و ادبی توجه برخی زبان شناسان، اسطوره شناسان، روایت شناسان و نشانه شناسان معاصر را به خود جلب کرده است. آن ها بر این عقیده اند که از این منظر به درک و دریافت بهتری از آثار ادبی می توان دست یافت.
در این پژوهش با نگاهی دیگر به اشعار خواجه شمس الدین محمد حافظ، به بررسی تقابل های دوگانه یا زوج های متقابل ـ به عنوان یکی از عناصر محوری اشعار اوـ خواهیم پرداخت و چنان که دیده می شود، غالب غزل های حافظ از این ویژگی برخوردارند. برای این غرض 100 غزل از مواضع مختلف دیوان او انتخاب شد. در این غزل ها 637 مورد تقابل دوگانه، یعنی در هر غزل تقریبا 4/6 مورد، دیده شد. این تقابل های دوگانه در سه بخش واژگانی و لفظی (35%)، معنایی و فکری (54%) و ادبی (11%) دسته بندی شده اند. زوج های متقابل معنایی در اشعار حافظ بسامد بیشتری دارند. برخی از این زوج های متقابل زیرشاخه مفاهیم کلانی است که در دیوان خواجه کاربرد بالایی دارند، تقابل هایی نظیر زهد و شادنوشی، نقص و کمال، تهیدستی و توانگری و... . حافظ ازطریق این تقابل ها غزل های خود را تشخص خاصی داده و سبک شعری خود را از دیگران متمایز کرده است.
The study of binary oppositions in art and literature has attracted some contemporary linguists، mythologists، narratologists and semiologists. They maintain that one may get a better understanding of the literary work through these binary oppositions. In this study attempt is made to have another look at the poems of Shams al-Din Muhammad Hafiz by considering binary opposition as one of the central elements and main features of his poems. For this purpose، 100poems have been selected randomly.In these poems 637 binary oppositions are seen indicating that in each sonnet there are 4 to 6 cases of binary opposition. The binary oppositions are grouped in three parts: verbal and lexical (35%)، semantic and conceptual (54%)، and literary (11%). Semantic pairs are repeated more often in the poems of Hafiz، which give his Ghazalstheir distinctive feature.
خلاصه ماشینی:
بررسی تقابل های دوگانه در غزل های حافظ علیرضا نبی لو چکیده بررسـی تقابـل هـای دوگانـه در آثـار هنـری و ادبـی توجـه برخـی زبـان شناسـان ، اسـطوره شناسـان ، روایت شناسان و نشانه شناسان معاصر را به خود جلب کرده است .
در این پژوهش با نگاهی دیگر به اشعار خواجه شمس الدین محمد حافظ ، به بررسی تقابل هـای دوگانـه یا زوج های متقابل ـ به عنوان یکی از عناصر محـوری اشـعار اوــ خـواهیم پرداخـت و چنـان کـه دیـده می شود، غالب غزل های حافظ از این ویژگی برخوردارند.
. این کهن الگوها که برمبنای نوعی تقابل استوارند در همـه اقـوام و ملل دیده می شوند و گاه میان آن ها مشترک و یکسان هستند، بنـابراین بـه نظـر مـی رسـد تقابل های دوگانه به نوعی هسته فکری بسیاری از اقوام و جوامع را تشکیل می دهد، چـه در جوامع قدیمی و چه در جوامع جدید مبنای اندیشه و شناخت به نوعی بر تقابـل قـائم اسـت .
او برخـی از ایـن تقابل های دوگانه را فراتر از مرزهای فرهنگی ملل می داند و به نقش فراملیتی و فرافرهنگـی آن ها اشاره می کند: «لوی استراوس برخی تقابل های دوتایی اصلی را بـه عنـوان جنبـه هـای نامتغیر یا جهان ذهن انسان می دانـست کـه فراتـر از مرزهـای فرهنگـی عمـل مـی کننـد» (چندلر، ١٣٨٦: ١٦٣).
البته تقابـل تـوانگری و تهیدستی در هر زمان و جامعه ای بوده و شاعران کم وبیش به آن پرداخته اند، ولی حـافظ در غزل های خود به این مبحث توجه داشته است و در غالب ابیات ، جانـب تهیدسـتی و فقـر را گرفته و از توانگران مـی خواهـد کـه بـه آن هـا نظـر مـساعد داشـته باشـند.