چکیده:
ولایت تکوینی به معنای ولایت بر نظام تکوین از مسائلی است که همواره ذهن عالمان را به خود مشغول کرده است. آنچه در این نوشتار می آید، پرده برداری از معنای این اصطلاح و برخورداری یا عدم آن در حق امامان شیعی علیهم السلام است. بر اساس مهم ترین یافته های این پژوهش، ولایت تکوینی می تواند به دو گونه ولایت در تکوین و ولایت بر تکوین تصویر شود و آنکه مورد خلاف است، دومی است. اگر چه واگذاری و تفویض امر عالم به انسان ـ اگر در طول اراده الهی باشد ـ فی نفسه امری محال نیست، اما شاهدی بر این واگذاری و در نتیجه شان ولایت بر تکوین در حق امامان علیهم السلام نیست
خلاصه ماشینی:
پيش از ورود به اين بحث ، بيان اين مقدمه ضروري است : اينکه پيامبر يا امام مسئول کار خلق و رزق و تـدبير عـالم باشـد، مـي توانـد چنـد گونـه تصوير شود که بنا بر هر يک از اين تصاوير و فروض ، مسئلة تفويض جايگاه خود را پيـدا مي کند: ۱۲۲ فصلنامۀ علمي – پژوهشي آينۀ معرفت ، سال دوازدهم ، شمارة سي و چهارم ، بهار٩٢ الف .
البتـه در هـر دو قـسم ، جستاري در شأن ولايت تکويني امامان ١٢٣ __________________________________________________________________________________ پيامبر يا امام در تصميم گيري هاي خود براي تدبير امور عالم ، مباشرتاً عمل کـرده و چنـين نيست که مانند قسم چهارم تنها يک مأمور معذور باشـند؛ امـا در قـسم سـوم همـين عمـل مباشر نيز به گونة طولي تصوير شده ، اما در قسم دوم به نحو استقلال .
امام رضا عليه السلام در روايت ديگري نيز تصريح کردند که هر کسي که گمـان کنـد خداوند امر خلق و رزق را به حجت هاي خود واگذار کـرده ، قائـل بـه تفـويض شـده و قائل به تفويض مشرک است (همان ،ج ۱،ص ۱۲۴).
با دقت بيشتر روشن مي شود کـه تفـويض مـورد انکـار در آن روايـات ، تفـويض مـورد بحث ما نيست ؛ چه ، تفويض مورد بحث يا همان نظرية ولايت بر تکـوين ، هيچگـاه سـر از شرک در نمي آورد، زيرا فرض بر اين است که در اينجا خداوند متعال خود امر خلقـت و رزق و تدبير عالم را کساني واگذار کرده که اراده آنها اراده خدا و رضايت آنها رضايت ۱۲۸ فصلنامۀ علمي – پژوهشي آينۀ معرفت ، سال دوازدهم ، شمارة سي و چهارم ، بهار٩٢ خداوند است .