چکیده:
ﻣﻘﺎﻟﺔ ﺣﺎﺿﺮ در ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺟﺮﻳﺎنﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ، ﺣﻜﻤﺖ ﻣﺘﻌﺎﻟﻴﺔ ﺻـﺪراﻟﻤﺘﺄﻟﻬﻴﻦ را ﻣـﻮرد ﻣﺪاﻗﻪ ﻗﺮار داده و ﻋﻘﻞ ﻛﻠﻲ را ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﻮر اﻧﺴﺎن ﻛﺎﻣﻞ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺻﺎدر اول و ﻣﺒﺪا ﻓﻴﻀﺎن ﻋﻘﻮل در ﻣﺮاﺗﺐ ﺗﺸﻜﻴﻜﻲ ﻣﻌﺮﻓـﻲ ﻛـﺮده اﺳـﺖ؛ ﻋﻘﻠـﻲ ﻛـﻪ در ﻗـﻮس ﻧﺰوﻟﻲاش ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ از وﺣﺪت وﺳﺎﻃﺖ ﺟﻤﻌﻴﻪ ﺑﻪ ﻃـﺮف ﻛﺜـﺮات ﺗـﺎ ﻋﻘـﻞ ﺑﺎﻟﻘﻮه ﭘﻴﺶ ﻣﻲرود و ﺳﭙﺲ در ﺳﻴﺮ ﺻﻌﻮدی از ﻋﻘﻞ ﺑﺎﻟﻘﻮه ﺑﻪ ﺳﻮی ﻋﻘﻞ ﻣﺴـﺘﻔﺎد و ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ رﺟﻮع ﻣﻲﻛﻨﺪ و دﻳﮕﺮ ﺑﺎر در وﺣﺪت ﺟﻤﻌﻴﺔ اﻟﻬﻴﻪ ﻛﻪ ﻧـﻮر، اﺑﺘﻬـﺎج و ﻋﺸـﻖ اﺳﺖ ﻓﻨﺎ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻗﺎب ﻗﻮﺳﻴﻦ اوادﻧﺎ ﻣﺤﻘﻖ ﻣﻲﺷﻮد. در اﻳﻦ ﻧﺰول و ﺻﻌﻮد ﻫﻤﺔ ﻋﻘﻮل از ﻋﻘﻞ اﺑﺰاری و ﺟﺰﺋﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﻋﻘﻞ ﻛﻠـﻲ، ﻣﺘﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﺎ ﻫﻤـﺎن ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﺣﺮﻛﺖ ﺟﻮﻫﺮی ﻧﻔﺲ آدﻣﻲ، ﭼﺮاغ راه او ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻫـﻴﭻﻳـﻚ دﻳﮕـﺮی را ﻧﻔﻲ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ زﻣﻴﻨﻪﺳﺎز ﻣﺮﺣﻠﺔ ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ.
خلاصه ماشینی:
ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻼﺻﺪرا ﻫﻤﭽﻮن اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ واﺿﻊ ﻋﺮﻓﺎن ﻧﻈﺮی ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻧﺴﺎن را ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﻋﻘﻞ ﻧﻮراﻧﻲ اوﺳﺖ و در ﻧﻮر ﻣﺤﻤﺪی ﺗﻌﻴﻦ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻣﺘﻨﺰل از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﻲداﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﺲ از ﺗﻨﺰل، در وﺟﻮد اﻧﺴﺎن ﻛﺎﻣﻞ ﺻﻌﻮدی ﻣﻌﺮﻓﺘﻲ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ: وﻟﻲ ﻛﺎﻣﻞ ﻛﺴﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺳﻴﺮی ﺻﻌﻮدی و ﻣﻌﺮﻓﺘﻲ ﺑﺴﺎط آﻓﺮﻳﻨﺶ را درﻧﻮردد، ﺑﻪ ﺳﺮﭼﺸـﻤﺔ ﻫﺴﺘﻲ رﺳﺪ و در آن ﻓﺎﻧﻲ ﺷﻮد، اﻣﺎ اﮔﺮ در ﻣﻘﺎم ﻓﻨﺎ و ﻣﺤﻮ ﺑـﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧـﺪ و ﺑـﻪ ﺣﺎﻟـﺖ ﺻـﺤﻮ ﻧﻴﺎﻳﺪ، از ﺧﻠﻖ ﻏﺎﻓﻞ ﻣﻲﺷﻮد، ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﻓﻨﺎ ﺑـﻪ ﺳـﺒﺐ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﺧﻠﻖ، ﻣﺤﺠﻮب از ﺣﻖ ﺑﻮد، اﻣﺎ در ﻣﻘﺎم ﺻﺤﻮ ﺑﻌﺪ از ﻣﺤﻮ اﺷﺘﻐﺎل ﺑﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪة ﺟﻬﺎن ﻣـﺎﻧﻊ از دﻳﺪن ﻧﻮراﻧﻴﺖ ﺟﻤﺎل و ﻛﻤﺎل ﺣﻖ ﻧﻤﻲﺷﻮد از اﻳﻦرو ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ اﻧﺴـﺎن ﻛﺎﻣـﻞ ﺑـﺎ وﺟـﻮدی ﺣﻘﺎﻧﻲ و ﻣﻮﻫﺒﺘﻲ در ﺳﻴﺮی ﻧﺰوﻟﻲ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺻﺤﻮ ﺑﻌﺪ از ﻣﺤﻮ ﺑﺮﮔﺸـﺖ دوﺑـﺎره ﺑـﻪ ﻣﺮﺣﻠـﺔ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺮدد، ﺷﺮح ﺻﺪر ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ و ﺣﻖ و ﺧﻠﻖ را ﺑﺎ ﻳـﻚدﻳﮕـﺮ ﻣﺸـﺎﻫﺪه ﻣـﻲﻛﻨـﺪ و ﺣﻘﺎﻳﻖ و ﻋﻠﻮم را ﺑﻪ ﺧﻠﻖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﺎ وﺳﺎﻃﺖ اﻧﺴﺎن ﻛﺎﻣـﻞ ﮔﺴـﻴﺨﺘﮕﻲ ﻣﻴﺎن ﺣﻖ و ﺧﻠﻖ از ﻣﻴﺎن ﻣﻲرود ﭘﺲ آنﮔﺎه ﻛﻪ وﻟﻲ اﷲ از ﺳﻴﺮ اﻟـﻲ اﷲ و ﻓـﻲ اﷲ و ﻋـﻦ اﷲ ﻓﺎرغ ﺷﻮد و در ﻣﻘﺎم ﺳﻴﺮ ﺑﺎﷲ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﻮد، ﺑﺎ ﻣﻼﺣﻈﺔ ﺧﻠـﻖ از ﺣـﻖ ﻣﺤﺘﺠـﺐ ﻧﻤـﻲﺷـﻮد و ﺑﻪواﺳﻄﺔ ﻣﺸﺎﻫﺪة ﺻﻔﺎت از ذات، و ﻧﻴﺰ ﺑﻪواﺳﻄﺔ ﺗﻤﺎﺷﺎی ذات از ﺻـﻔﺎت ﻏﺎﻓـﻞ ﻧﻤـﻲﺷـﻮد ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در اﻳﻦ ﻣﻘﺎم ﺷﻬﻮد ﺟﻤﺎل اﻧﺴﺎن ﻛﺎﻣﻞ را از ﺗﻤﺎﺷﺎی ﺟﻼل ﺑﺎز ﻧﻤﻲدارد و ﺑـﺎ ﺷـﻬﻮد ﺟﻼل اﻟﻬﻲ از ﺟﻤﺎل ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎز ﻧﻤﻲﻣﺎﻧﺪ.