چکیده:
« سعدیا گائون » نخستین فیلسوف یهودی است که درصدد تحکیم آموزه ها و باورهای یهودیت به صورت نظام مند برآمده است و همین امر وجه تمایز او با « فیلون اسکندرانی »، پیشگام تفکر یهودی، «اسحاق اسرائیلی » و «داود مقمص » است که به لحاظ زمانی مقدم بر او هستند. سعدیا در عین حالی که از کلام معتزلی تاثیر پذیرفته است، تابع و مقلد صرف متکلمان مسلمان نبود. در واقع، او از کلام معتزلی به منظور رفع تناقضات کتاب مقدس و توجیه باورهای یهودیت استفاده می کرد. از سعدیا گائون آثار متعددی بر جا مانده است که در این میان کتاب باورها و اعتقادات از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در این مقاله، نخست زندگی و آثار سعدیا و سپس به اهمیت و جایگاه او در میان متفکران یهودی خواهیم پرداخت. دیدگاه سعدیا درباره شناخت و نسبت عقل و وحی، منابع آن و نیز دیدگاه او درباره خدا و جهان مورد بحث قرار خواهد گرفت. دیدگاه سعدیا درباره انسان و فرجام جهان در مجال دیگری مطرح خواهد شد.
Saadia Gaon is the first Jewish philosopher to systematize the Jewish teachings
and beliefs. This makes him different from Philo of Alexandria, Isaac Israeli ben
Solomon, and David ibn Merwān al-Mukkamas al-Rakki who preceded Gaon. He
drew inspiration from Mu’tazilah school of Kalām; still, he did not follow the
Muslim scholars blindly. In fact, he tapped Mu’tazilah doctrines to resolve the
paradoxes of the Holy Scriptures and justify the Jewish beliefs. Among his
numerous works, Kitāb al-Sharā’i (Book of the Commandments of Religion) is of
critical importance. The present article covers his life and works and sheds some
light on his status in Jewish philosophy. Gaon’s views about cognition and its
sources, God and the universe and intellect and inspiration are also addressed.
Moreover, his views about the mankind and the end of the world are discussed.
خلاصه ماشینی:
آثار سعديا گائون دوازده کتاب دربارة زبان و لغت عبری، کتاب ارث و شرحي بر سيزده قانون تلمودی راجع بـه اسـتنباط شرعي، تأليف کتابهایي برضد قرائيها و بر ضد "حيوی بلخي" که گرایش ضد تـوراتي داشـت، کتـاب راهنمایي در قوانين تقویمي- این کتاب غير از پاسخي است که او به هارون بنمئير داد- و کتاب التـاریخ که خطيکردن تاریخ نگاری را وجهۀ همت خود قرار داده بود از جمله آثار او بهشمار مـيآینـد.
برای نمونه، یگانگي خدا، تفسير تمثيلي اوصاف انسـانانگارانـۀ خـدا و بـهطـورکلي موضـوع توحيـد و عدالت خدا در یهودیت بهطور کامل موردبحث قرار گرفته و اثبات شدهبود و سعدیا برای اثبات آموزههـای موجود در تورات و سنت شفاهي (تلمودی) مشکل چنداني نداشت.
براهين اثبات خلق از عدم سعدیا چهار برهان برای اثبات آفرینش جهان از عدم در کتاب باورها و اعتقادات ذکر کرده است.
احتمال نخست آنکه هيچ چيزی خارج از این ماده و جهاني که از آن پدید ميآید وجود ندارد کـه مطلـب مبهم و بيمعنایي است، زیرا معنای آن ایناست که یک شيء مرده و نـامعقول علـت حيـات و عقـل در جهان باشد، بنابراین، باید سراغ موجود عاقلي که جهان را از مادة ازلي و اوليه بهوجودآورده رفت که ایـن نيز محال است، زیرا اگر ماده نظير سازندة جهان ازلي باشد مستقل از آن خواهد بود و از ارادةخدا اطاعـت نخواهد کرد و درنتيجه جهان از آن بهوجود نيامده است.
اکنون باید بررسي کرد که آیا خالق جهان را از عدم خلق کرده است آنگونه که کتاب مقدس ميگوید یا از چيزی دیگر.