چکیده:
شهرها پس از انقلاب صنعتی به سرعت توسعه یافتند و این رشد و توسعه پیامدهای بسیاری با خود به همراه داشت . عمده ی آثار این پیامدها بر محیط زیست و کیفیت زندگی مردم این جوامع وارد شده است . با بروز و تشدید این آثار، رهیافت توسعه ی پایدار از سوی سازمان ملل متحـد مطرح شد و در دستور کار دولت ها و برنامه ریزان قرار گرفت . یکی از عناصر اساسی توسـعه ی پایدار این است که انسان ها در چارچوب ظرفیت زیستی طبیعـت زنـدگی کننـد. از آن زمـان ، روش های مختلفی برای اندازه گیری توسـعه ی پایـدار جوامـع ابـداع شـد. روش جـای پـای اکولوژیک یکی از این روش ها است . امروزه از این روش ، به عنوان شاخص سنجش پایداری در دنیا استفاده می شود. بر اساس این روش ، توسعه ی یـک منطقـه زمـانی "ناپایـدار" قلمـداد می شود که میزان جای پای اکولوژیک از ظرفیت زیستی منطقه بالاتر باشـد. روش جـای پـای اکولوژیک تاکنون برای سنجش پایداری شهرهای بزرگ دنیا مانند لنـدن ، سـانتیاگو، لیورپـول مورد استفاده قرار گرفته است . در این پژوهش با استفاده از روش جـای پـای اکولوژیـک ، بـه بررسی پایداری شهرستان رشت پرداخته ایم . بر اساس محاسبات ، جای پای اکولوژیک مصرف در شهرستان رشت ، ١/٩٧٩ هکتار به ازای هر نفر برآورد شد. همچنین ، ظرفیت زیستی ٠/٤١٤ هکتار به ازای هر نفر محاسبه شد. با مقایسه ظرفیت زیستی و جای پای اکولوژیک مـی تـوانیشاهده کنیم که شهرستان رشت از کسری اکولوژیک رنج مـی بـرد. همچنـین تحلیـل نتـایج به دست آمده نشان می دهد که شهرستان رشت از دیدگاه اکولوژیک ناپایدار است . درنهایـت ، شاخص جای پای اکولوژیک محاسبه شده در رشت با مقدار این شاخص در ایران و آسیا و دنیا مقایسه می شود.
خلاصه ماشینی:
در پاسخ به مباحث مربوط به ظرفيت تحمل ٤، روش جاي پاي اکولوژيک ، مقدار مصرف انسان ها از منـابع زيستي و توليد پسماند را بر حسب نواحي اکوسيستم اختصاص داده شده ، نشان مي دهد و مي تواند بعـد از آن بـا ظرفيـت توليدي زيست کره در يک سال معين مقايسه شود (٢٠٠٠ ,Wackernagel et al).
نمودار مقدار ظرفيت زيستي و جاي پاي اکولوژيک در ايران (٢٠٠٧-١٩٦١) منبع : ٢٠١٠ ,Ecological footprint atlas با توجه به اهميت موضوع پايداري و توسعه ي پايدار، در اين پژوهش پايداري توسعه با روش جاي پاي اکولوژيـک ، در يکي از شهرهاي بزرگ کشور، يعني شهرستان رشت مورد ارزيابي قرار مي گيرد.
جريان توليد و صادرات و واردات منابع درون يک سيستم منبع : ٢٠١٠ ,Ecological Footprint Atlas پس از محاسبه ي جاي پاي اکولوژيک ، ظرفيت زيستي براي تعيين پايداري يا ناپايداري محاسبه شده و با جاي پاي اکولوژيک مقايسه مي شود.
نمودار کاربري اراضي شهرستان رشت منبع : سالنامه ي آماري استان گيلان ، ١٣٨٨ روش محاسبه براي محاسبه ي جاي پاي اکولوژيک ، زمين به پهنه هاي مختلف (مرتع ، کشاورزي ، دريـا، سـاخته شـده و زمـين انـرژي ) تقسيي شود.
محاسبات بخشي براي شهرستان رشت نشان مي دهد که بخش هاي مرتع ، جنگل و دريا داراي کسـري اکولوژيـک هستند؛ يعني جاي پاي اکولوژيک بالاتري از ظرفيت زيستي دارند که نشانه ي ناپايداري در اين بخش ها است .