چکیده:
رﻣﺎنﻧﻮﻳﺴﻲ در ادﺑﻴﺎت ﻓﺎرﺳﻲ ﮔﻮﻧﺔ ادﺑﻲ ﺟﺪﻳﺪی اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺎرن ﺑﺎ ﻣﺸﺮوﻃﻪ رواج ﻳﺎﻓﺖ. اﻳﻦ ﻧﻮع ادﺑﻲ در اﻳﺮان ﻫﻢزﻣﺎن ﺑﺎ ورود ﺑﻪ دورة ﻧﻮﻳﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓـﺖ و واﻗﻊﮔﺮاﻳﻲ و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻳﻜﻲ از اﺻﻠﻲﺗـﺮﻳﻦ ﻣﻀـﺎﻣﻴﻦ آن ﮔﺮدﻳـﺪ. رﻣﺎن واﻗﻊﮔﺮا در اﻳﺮان ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻫﻤﻴﺖ و ﻛﺎرﻛﺮد ﺧﺎص ﺧﻮد، ﻫﻤﻮاره در ﺗﻌﺎﻣـﻞ ﺑـﺎ ﻧﻬﺎدﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﻋﻤﻮﻣﺎ ﺑﻴﺎن واﻗﻌﻴـﺖﻫـﺎی اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ را ﺑﺮای ﺧﻮد ﻧﻮﻋﻲ رﺳﺎﻟﺖ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ. ﻳﻜﻲ از ﻣﻀﺎﻣﻴﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﻪ در رﻣـﺎنﻫـﺎی ﻓﺎرﺳﻲ ﻃﺮح ﺷﺪه، ﻣﻀﻤﻮن ﺧﺎﻧﻮاده و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻬـﺎد اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ اﺳـﺖ. ﻣﻔﻬـﻮم ﺧﺎﻧﻮاده در اﻛﺜﺮ رﻣﺎنﻫﺎی اﻳﺮاﻧﻲ ﻧﻘﺶ ﻛﻠﻴﺪی دارد و ﻫﻤﻮاره ﻧﻘﺶ اﺻﻠﻲ داﺳﺘﺎن در درون ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﺷﻮد. از ﺳﻮﻳﻲ، ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﻧﻘـﺶﻫـﺎﻳﻲ ﻛـﻪ اﻧﺴـﺎنﻫـﺎ در ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ، ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮ واﻗﻌﻴﺖﻫـﺎی ﻣﻮﺟـﻮد ﺟﺎﻣﻌـﻪ اﺳـﺖ. ﺑـﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﻫﺮ دوره، ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻣﺴـﺌﻠﺔ ﻧﻬﺎد ﺧﺎﻧﻮاده در آن دوره ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ و دﻏﺪﻏـﺔ ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪﮔﺎن در ﺑﺎزﺗـﺎب ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﺎ اوﺿﺎع اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ زﻣﺎﻧﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺗﺎم دارد. در ﺑﺴﻴﺎری ﻣﻮارد، ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن در ﻗﺎﻟﺐ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺳﻴﻤﺎی ﺧﺎﻧﻮاده، ﺳﻴﻤﺎی اﺟﺘﻤﺎع را ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و از ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﻣﻴـﺎن اﻋﻀﺎی ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪای از رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻓﺮاد، ﺑﺮای ﻃﺮح ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻛﻼن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؛ ﺑﻪﮔﻮﻧﻪای ﻛﻪ ﺑﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﺰﺋﻴﺎت رواﺑﻂ اﻓﺮاد ﻧﺰدﻳـﻚ ﺑﻪ ﻫﻢ، اﻟﮕﻮﻳﻲ از ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﻛﻼن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﺑﺎزﺗﺎب ﻣﻲدﻫﻨـﺪ. ﻣﺴـﺌﻠﺔ اﺻـﻠﻲ اﻳـﻦ ﭘﮋوﻫﺶ، ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺑﺎزآﻓﺮﻳﻨﻲ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ در رﻣﺎن ﻓﺎرﺳﻲ از آﻏـﺎز ﺗـﺎ دﻫـﺔ ﭘﻨﺠﺎه اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻗﺎﻟﺐ ﺟﺮﻳﺎنﻫﺎی ﻛﻠﻲ ادﺑﻴﺎت داﺳـﺘﺎﻧﻲ واﻗـﻊﮔـﺮا، ﺑـﻪ ﺑﺮرﺳـﻲ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺗﺼﻮﻳﺮی ﻛﻪ از اﻳﻦ ﻧﻬﺎد اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در ادﺑﻴﺎت ﺑﺎزﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ، ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ.
خلاصه ماشینی:
" ﺑﺮﺧﻲ از ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﺎن ﺑﺮای ﺗﻌﻤﻴﻢ ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻪ ﮔﻮﻧـﻪای ﻛـﻪ اﻓـﺰون ﺑـﺮ رواﺑـﻂ ﻫـﻢﺧـﻮﻧﻲ، ﻣﻮاردی ﻫﻤﭽﻮن ﻓﺮزﻧﺪﭘﺬﻳﺮی و ﭘﺬﻳﺮشﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻗﺮاردادی را ﻧﻴﺰ درﺑﺮﮔﻴﺮد، ﺧـﺎﻧﻮاده را اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮدهاﻧﺪ: ﭘﮋوﻫﺶﻧﺎﻣﺔ زﻧﺎن، ﺳﺎل ﺳﻮم، ﺷﻤﺎرة اول، ﺑﻬﺎر و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن 1931 ﻣﺮﻳﻢ ﻋﺎﻣﻠﻲ رﺿﺎﻳﻲ 911 ﺧﺎﻧﻮاده، ﮔﺮوﻫﻲ اﺳﺖ ﻣﺘﺸﻜﻞ از اﻓﺮادی ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﭘﻴﻮﻧﺪ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ، ﻫﻢﺧﻮﻧﻲ، ﭘﺬﻳﺮش ﺑـﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﻮﻫﺮ، زن، ﻣﺎدر، ﭘﺪر، ﺑـﺮادر، ﺧـﻮاﻫﺮ و ﻓﺮزﻧـﺪ در ارﺗﺒـﺎط ﻣﺘﻘﺎﺑـﻞاﻧـﺪ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺸﺘﺮﻛﻲ ﭘﺪﻳﺪ آورده و در واﺣﺪ ﺧﺎﺻﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ )ﺳﺎروﺧﺎﻧﻲ،5731: 781(.
1. 1 رﻣﺎن ﺗﺎرﻳﺨﻲ: ﺗﻘﺎﺑﻞ واﻗﻊﺑﻴﻨﻲ و ﻣﻄﻠﻖﮔﺮاﻳﻲ در ﻋﺸﻖ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اوﺿﺎع ﺗﺎرﻳﺨﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺧﺎص دوران ﻣﺸﺮوﻃﻪ، ﺗﻮﺟﻪ رﻣـﺎنﻧﻮﻳﺴـﺎن ﺑـﻴﺶ و ﭘﻴﺶ از ﻫﻤﻪ ﺑﻪ رﻣﺎنﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮع آﻣﻮزﺷﻲ و ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺟﻠﺐ ﺷﺪ؛ رﻣـﺎنﻫـﺎﻳﻲ ﻛـﻪ ﺳـﺒﺐ ﭘﮋوﻫﺶﻧﺎﻣﺔ زﻧﺎن، ﺳﺎل ﺳﻮم، ﺷﻤﺎرة اول، ﺑﻬﺎر و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن 1931 221 ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻴﺮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺳﻴﻤﺎی ﺧﺎﻧﻮاده در رﻣﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ...
ﭘﺪر دﺧﺘﺮ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ از ﻃﺮﻳﻖ زدوﺑﻨﺪ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺻﺎﺣﺐﻧﻔﻮذ ﺑﻪ وﻛﺎﻟﺖ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺮﺳﺪ، اﻣﻴﺪوار اﺳﺖ ﻛﻪ دﺧﺘﺮش را ﻫﻢ وﺟﻪاﻟﻤﺼﺎﻟﺤﺔ اﻳﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻗﺮار دﻫﺪ و ﻣـﻲﺧﻮاﻫـﺪ او را ﺑـﻪ ﭘﮋوﻫﺶﻧﺎﻣﺔ زﻧﺎن، ﺳﺎل ﺳﻮم، ﺷﻤﺎرة اول، ﺑﻬﺎر و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن 1931 621 ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻴﺮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺳﻴﻤﺎی ﺧﺎﻧﻮاده در رﻣﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ...
در ﭼﻨﻴﻦ اﺟﺘﻤﺎع ﭘﺮدرد و رﻧﺞ و ﻓﺎﺳﺪی، ﺗـﻼش ﺑـﺮای ﺗﻐﻴﻴـﺮ اوﺿـﺎع و ﺑﻬﺒـﻮد ﺷـﺮاﻳﻂ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺤﺮوﻣﺎن و ﺳﺘﻤﺪﻳﺪﮔﺎن ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﻣﻲاﻧﺠﺎﻣﺪ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻣﺒـﺎرزهای ﺑـﺎ ﮔـﺮوه ﺣـﺎﻛﻢ و ﻓﺎﺳﺪ اﺟﺘﻤﺎع، ﺗﻘﺪس ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ و ﺑﺮای ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ وﺟﻮد ﺧﻮد را ﺻـﺮف ﺑﺮﻗـﺮاری ﻋـﺪاﻟﺖ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ، ﻫﻤﺔ ﻋﺸﻖﻫﺎ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻳﻚ ﻋﺸﻖ ﻳﻌﻨﻲ آرﻣـﺎنﮔﺮاﻳـﻲ و ﺗﻔﻜـﺮ ﻣﺴـﻠﻜﻲ و ﭘﮋوﻫﺶﻧﺎﻣﺔ زﻧﺎن، ﺳﺎل ﺳﻮم، ﺷﻤﺎرة اول، ﺑﻬﺎر و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن 1931 031 ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻴﺮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺳﻴﻤﺎی ﺧﺎﻧﻮاده در رﻣﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ..."