چکیده:
چکیده با توجه به آسیبپذیربودن احادیث، استفاده از این گنجینۀ پربها نیازمند مقدماتی است. یکی از این مقدمات، شناسایی آسیبهاست؛ بدان منظور که حدیثپژوه پیامدهای نامطلوب آنها را درحوزۀ فهم حدیث ازمیان ببرد. یکی از آسیبهای عارض بر احادیث، ادراج در متن آنها، یعنی آمیختن کالم راوی با سخنان معصوم (ع) است. از آنجا که گاه اندک تغییری در حدیث، ما را در رسیدن به مقصود اصلی معصوم (ع) ناکام میگذارد و اختالف دیدگاه را درپی دارد، توجه به آسیب ادراج متنی، اهمیت بسیار دارد. در این نوشتار، با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، به این نتیجه رسیدهایم که در فرض علم به ادراج، این پدیده، از تمسک به ظهور بدوی حدیث جلوگیری میکند و در فرض شک، اصل عدم با پشتوانۀ سیرۀ عقال، بر الغای هرگونه احتمال خالف ظاهر، حاکم است.
خلاصه ماشینی:
"درمیان عالمان اهل سنت، خطیب بغدادی کتابی مستقل را در این حوزه باعنوان الفصل للوصل المدرج فی النقل نگاشته و در آن، 111 روایت مدرج را با تکیه بر دیگر روایتها معالجه کرده است؛ همچنین ابنحجر عسقالنی کتاب تقریبالمنهج بترتیبالمدرج را در این حوزه نوشته و سپس سیوطی آن را دوفصلنامة علمی ـ پژوهشی تحقیقات علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا / 32 بانام المدرج الی المدرج، دربارۀ ادراج متنی تلخیص کرده است (خطیب بغدادی، 3141ق: 19؛ نفیسی، 7391ش: 311).
عوامل ادراج ادراج در متن حدیث، عوامل مختلفی دارد که مهمترین آنها عبارتاند از: الف) سهو و بیدقتی راوی یا نسخهبردار (عاملی، 1141ق: 111)؛ ب) انس ذهنی راوی یا نسخهبردار که بر سهو او میافزاید؛ ج) تلقی سخن راوی یا مؤلف بهعنوان بخشی از حدیث؛ بدین شرح که گاه راوی بهخیال 43/ ادراج در متن حدیث: انواع، عوامل و پیامدهای آن افتادگی یا اشتباه در عبارت، بهمنظور تصحیح آن ویا برای شرح حدیث، توضیح، تعلیل، استشهاد یا بیان برداشت خود از سخن معصوم (ع)، چیزی بر آن میافزاید؛ ولی یا قرینهای نمیآورد ویا قرینهاش ازبین میرود و بدین صورت، دیگران آن را بخشی از متن تلقی میکنند؛ د) فریبکاری راوی؛ ه) رعایتنکردن نشانههای نگارشی؛ و) تصحیح قیاسی؛ بدین معنا که حدیثپژوه بهخیال افتادگی یا اشتباه عبارتی، برای رفع عیب آن، ازطریق مقایسه با دیگر روایتها و استنباط خود، چیزی به حدیث میافزاید و گاه این عمل، به بدفهمی حدیث ازسوی دیگران میانجامد (بهبودی، 3791ش: 319)؛ ز) خلط حاشیه با متن؛ بدین شرح که گاه عبارتی در حاشیۀ نسخه، ازسوی نسخهبردار، بهعنوان توضیح یا نسخهبدل، به متن افزوده میشود؛ سپس نسخهبردار بعدی، این بخش را افتادهای از متن تلقی میکند و آن را به درون متن میبرد (خطیب بغدادی، 3141ق: 31؛ عتر، 3141ق: 144)."