چکیده:
چکیده نهجالبالغه پساز قرآن کریم، ارزشمندترین کتاب هدایت و انسانسازی استکهدرجایجایآن،انعکاسآیاتآسمانیقرآن،مشهوداست.یکی ازشاخصههایکالم امامعلی(ع)کهازانسآنحضرت باآیاتقرآنو تسلطاوبرمعارفبلنداینکتابآسمانینشأتمیگیرد،استشهادبهآیات قرآن و بهکاربردن تعبیرهای قرآنی است. بررسی مباحث توحیدی در نهجالبالغهنشانمیدهدکهبرخیخطبهها(مانندخطبههای1،39،55،551 و 371) به طور کامل، به توحید اختصاص دارند؛ اما در برخی دیگر از آنها،تنهایکیازموضوعهای مطرحشده،توحیداست. بهطورکلی، در 99 خطبه،دونامه (نامههای 91 و 19)ودو حکمت (حکمتهای 951 و 979) ازاینکتابارزشمند، دربارۀ توحید سخنگفتهشده است. در اینپژوهش، اثرپذیریمباحثتوحیدینهجالبالغه را ازقرآنکریم بررسیو تحلیل کرده و هماهنگی و ارتباط نزدیک بین قرآن و نهجالبالغه، و بهرهگیریکاملحضرتعلی(ع)راازقرآنکریمنشاندادهایم.
خلاصه ماشینی:
" دراینفراز،جملۀعربیازآیۀ 99سورۀابراهیمبدینشرحاقتباسشدهاست:«و سخر لکم الشمس و القمر دائبین»؛ یعنی: «و خورشید و ماه درحرکتاند»؛ با این تفاوت که بهاقتضای ساختار نحوی کالم، واژۀ «دائبان» بهجای «دائبین» آمده است؛ زیرا در آیۀ قرآن، واژۀ «دائبین»، حال است (درویش،5191ق: 5/931)ودرکالمامام (ع)، «فی مرضاته»خبر ومتعلقبهآن است (مدرس، 112 / اثرپذیری مباحث توحیدی نهجالبالغه از قرآن کریم 3591ش:5/93).
درمواردیدیگر،امام(ع)برخیواژههایآیهرابدونجایگزینکردنواژهایدیگر حذف کردهاست؛بهطوریکهآیهبهلحاظنحوی،باسیاقکالمهمخوانباشد(قاضی،3391ش:719)؛ مثالفرازیاز خطبۀ 931 راکهدرآنفرمودهاست:«و جعل لکل شیء قدرا»، از آیۀ سوم سورۀ طالق بدین شرح اقتباس کرده است: «قد جعل الله لکل شیء قدرا»؛ یعنی: «خدا برای هر چیزی، اندازهایقراردادهاست».
دراینآیه،واژۀ «کن» دوفصلنامۀ علمی ـ پژوهشی تحقیقات علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا / 712 بهمعنایافاضۀهرچیزیاستکهدرمأمور،الزماستوآمادگیکاملرادراجابتوجوددارد؛ زیرابافرمان«باش»،شیءوجوبوجودمییابد؛یعنیقادربروجودنیافتننیست؛چهرسدبهاینکه در فرمانبرداری، سستی و سهلانگاری کند؛ بلکه همچون چشمبرهمزدن، کار بهسرعت انجام میشود؛ که خداوندمتعالدر آیۀپنجاه سورۀ قمرفرمودهاست: «و ما أمرنا إلا واحدة کلمح چنان بالبصر»(ابنمیثم،3191ق:1/999).
منظور از «منار»، یا ستارگاناند؛ چنانکه خداوند متعال فرموده دوفصلنامۀ علمی ـ پژوهشی تحقیقات علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا / 112 است: «و عالمات و بالنجم هم یهتدون» (قرآن، نحل: 51) ویا کوهها؛ چنانکه از عبارت امام (ع) استفادهمیشود(ابنمیثم،3191ش:1/537).
آن حضرت در مواردی از اینگونه الهامگیری، ترتیب واژگان را تغییر داده است (قاضی، 3391ش:799)؛مثال درخطبۀ 531 بعدازستایشخدا فرمودهاست: «و ارتفع عن ظلم عباده و قام بالقسط فی خلقه»؛ یعنی:«پروردگاریکهازستمبربندگان، بهدوروبهکنار بودهوباآفریدگانشبهداد کارکند» (شهیدی، 3591ش:731)."