چکیده:
واژه توکل از مفاهیم پرباری است که در نظام تربیتی اسلام به عنوان یک هدف تربیتی و صفت معنوی به چشم می خورد تا انسان های حقیقت جو را به سوی کمال و تربیت صحیح و سلامت روان دعوت کند. گوهر توکل را باید در اعتماد به خدا جستجو کرد تا انسان اعتماد به خدا پیدا نکند، نمی تواند اداره امورش را به او واگذار کند. هدف این نوشتار، بررسی برخی از کارکردهای عرفانی و تربیتی توکل در قرآن کریم و احادیث و بررسی تاثیر آن در بهداشت سلامت روان است. مقاله حاضر درصدد است تا نشان دهد انسان با توکل به خدا به کمالات اخلاقی و عرفانی چون: قناعت، صبر، استقامت، عزت نفس، پرهیز از نفاق و کبائر، ایثار، شجاعت، کسب قدرت، اراده و به طور کلی به قرب و رشد معنوی و... می رسد و رسیدن به این خصائص از اهداف و وظایف اخلاقی ـ تربیتی اسلام مطرح شده است که منجر به تامین سلامت روان خواهند شد. ما در این تحقیق به تک تک این کارکردها در آیات می پردازیم، تا نشان دهیم که آراستگی به این خصلت ها، نتایجی مثبت در بردارد که در رفتارهای فردی و اجتماعی نمود پیدا خواهد کرد. بنابراین توکل به خداوند، زمینه ها را برای سازندگی انسان در جهت هدایت و رشد و معنویت او فراهم می آورد و انسان را به قرب الهی، که سعادت دنیوی و اخروی اوست، می رساند.
خلاصه ماشینی:
"اگر «توکل» نبود تمام امور زندگی چه فردی و چه اجتماعی درهم فرو میریخت و آنگاه که فرد دچار فشارها و استرسهای روانی میشد؛ نمیتوانست قدر و منزلت خویش را نزد خداوند متعال حفظ نماید و در مقابل سختیها و موانع رشد به جای عجز و ناله، به حق تعالی متکی شود و زمینه را برای تعالی و تربیت حقیقی، سالمت روح و روان فراهم آورد، چون مصائب و مشکالت الزمه زندگی بشری است و مسیر انسانشدن بدون مانع نمیباشد، لذا باید دید که چگونه میتوان در مسیر کمال و تربیت صحیح حرکت کرد و زندگی خالی از فشار روانی داشت؟ توکل، به عنوان یک آرمان تربیتی قرآن، چگونه و با چه کارکردهایی میتواند تأمینکننده سالمت و 75 / فصلنامه اخالق پزشکی سال ششم، شماره بیست و دو، زمستان 1931 بهداشت روان فردی و اجتماعی باشد؟ قرآن، در مورد هر مؤمنی، که چهره جانش را به سوی خدا متوجه کند و بر او اعتماد کند میفرماید: فمن یکف ر بالطغوت و ی ؤمن بالله فقد اس تمسک بالع ر وة الو ثقی لا انفصام لها و الل ه سمیع ع لیم (بقره: 251)؛ کسی که به طاغوت [بت و شیطان، و هر موجود طغیانگر] کافر شود و به خدا ایمان آورد، به دستاویز ناگسستنی تمسک جسته است که گسستن برای آن نیست و خداوند، شنوا و داناست."