چکیده:
با جهانی شدن اقتصاد و انتقال قدرت از مفاهیم نظامی به اقتصادی، دسترسی به منابع طبیعی را می توان یکی از عوامل قدرت قلمداد کرد و از آن جایی که توسعه اقتصادی و پیشرفتنیز به منابع طبیعی وابسته است، مالکیت یا دسترسی آسان به منابع طبیعی با ارزش، به عنوان یکی از شاخص هایحفظ یا بسط قدرت در نظر گرفته می شوند و در آینده دسترسی به منابع آب قابل اعتماد، یکی از مولفه های قدرت محسوب می شود. جای دادن آب در حوزه مسایل امنیت ملی، زمانی به واقعیت نزدیک می شود که یک کشور برای تامین منابع آب مورد نیاز خود به رود یا رودهایی که از خارج از فضای سرزمینی آن سرچشمه می گیرند شدیدا وابسته باشد. یکی از شاخص های اصلی آسیب پذیری در برابر کمبود آب در یک کشور، میزان وابستگی به جریآن های سطحی وروردی از آن سوی مرزها می باشد. این وابستگی در زندگی مردمان شرق ایران به آب رودخانه های مرزی مشترک و نیز قرارگرفتن سرچشمه این رودخانه ها در آن سوی مرزهای سیاسی، موجب نقش آفرینی آب های مرزی در روابط سیاسی بین دو کشور ایران و افغانستان شده است. در این میان، تاریخ دو سده مناقشه ایران و افغانستان بر سر رودخانه مرزیو مشترک هیرمند، نه تنها در روابط دو کشور به عنوان یک عامل عمده، تاثیرات منفی زیادی داشته، بلکه به گونه ای اثرگذار، بحرآن هایی مانند فقر، بیکاری، قاچاق مواد مخدر و از همه مهم تر موضوع ناامنی، در این منطقه ازکشور را با خطر جدی و اساسی مواجه ساخته است. این مقالهبهتحلیلو مطالعه رودخانه های مشترک مرزی شرق ایران در ابعاد مخنلف می پردازدو بر این باور است که این آب های مرزی بر امنیت ملی ایران اثرگذار می باشد.
خلاصه ماشینی:
تحليلي بر هيدروپليتيک شرق ايران دکتر عزت الله عزتي دانشيار دانشگاه آزاد اسلامي واحد علوم و تحقيقات تهران 1 محمدحسن خضري دانشجوي دکتري تخصصي جغرافياي سياسي ، دانشگاه آزاد اسلامي واحد علوم و تحقيقات تهران محبوبه نيک فرجام کارشناس گروه جغرافيا، آموزش و پرورش خراسان رضوي ، منطقه تبادکان تاريخ دريافت مقاله :١٣٩٠/٦/٢٦ تاريخ پذيرش مقاله :١٣٩٠/١٠/٣٠ چکيده با جهاني شدن اقتصاد و انتقال قدرت از مفاهيم نظامي به اقتصادي ، دسترسي به منابع طبيعي را مي توان يکي از عوامل قدرت قلمداد کرد و از آن جايي که توسعه اقتصادي و پيشرفت نيز به منابع طبيعي وابسته است ، مالکيت يا دسترسي آسان به منابع طبيعي با ارزش ، به عنوان يکي از شاخص هاي حفظ يا بسط قدرت در نظر گرفته مي شوند و در آينده دسترسي به منابع آب قابل اعتماد، يکي از مولفه هاي قدرت محسوب مي شود.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل شماره ٦: موقعيت هامون و مسيرهاي ورودي آب منبع :٢٠٠٤, UNEP دلايل کاهش آب هيرمند قطع آب هيرمند از جانب افغانستان دلايل زيادي دارد که ممکن است ناشي از يک يا چند مورد از آن ها باشد به هر حال ، اين موارد عبارتند از: ديدگاه هاي متفاوت رهبران سياسي دو کشور اولين و شايد مهم ترين علت قطع آب هيرمند، به ويژه در گذشته ديدگاه رهبران سياسي افغانستان در مورد قرض دادن رودخانه بين المللي هيرمند است .