چکیده:
کلان شهرها کارکردهای متفاوتی را برای محدوده های روستایی دور و نزدیک خود شکل می دهند. یکی از مهم ترین آن ها، کارکرد تدارکاتی - خدماتی است که با توجه به کمبود امکانات و خدمات در نواحی روستایی مطرح است و منجر به وابستگی نواحی روستایی به شهرها شده است. بطوری که به جریان های دایمی مهاجرت بین روستاها و کلان شهرها منجر شده است. در این میان، کلان شهرها دارای جایگاه با اهمیتی در این جریان ها به واسطه دامنه عملکردی و گستردگی بخش های اقتصادی هستند. علاوه بر نقش تدارکاتی، نقش تصمیم سازی و انباشت سرمایه و فرصت های شغلی از عواملی است که باعث ایجاد مهاجرت ها می شود. این پژوهش تلاش دارد به جایگاه کلان شهرها در تشدید روند مهاجرت بپردازد و به بازتاب های تحولات جمعیتی و فضایی- مکانی جابجایی های جمعیتی هم اشاراتی داشته باشد. از سویی بر این نکته نیز تاکید دارد که چگونه تحول در حجم جمعیت و ساختارهای دموگرافیک شهری زمینه ساز ناهماهنگی در برنامه ریزی های شهری و مختل شدن سازمان های شهری در ابعاد متفاوت می شود. این پژوهش به «مورد مطالعه» خاصی اشاره ندارد. هدف این بوده است که خواننده خود تصمیم به تعمیم دادن مسایل آن بگیرد و به یک نتیجه برسد. در واقع تطبیق دادن نکات، با آنچه که در کلان شهرها می بیند بر عهده خواننده قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
نقش کلان شهرها در شکل گیری مهاجرت کانون های شهری با توجه به تمرکز و انباشت سرمایه چه به صورت ناحیه ای و دولتی نقش ویژه ای در جریان سرمایه به نواحی روستایی دارند.
«در این روند شهرها به عنوان مراکز سیاست گذاری و تصمیم گیری و مجری برنامه های توسعه ی روستایی و عامل توزیع درآمدهای رو به افزایش حاصل از صادرات نفت در حوزه های پیرامون خود، اثرات بی شماری برجای گذاشته ، از جمله موجب اشاعه ی فرهنگ مصرف گرایی ، تحلیل بخش کشاورزی و از بین بردن فرهنگ خود اتکایی و رواج ظواهر شهرنشینی در همه ی زمینه ها شدند.
زیرا روستائیان ناگزیر از بهره مندی این امکانات بوده و ارزش افزوده سرمایه گذاری تولیدی خویش را در شهر صرف می نمایند که این نقش شهرها سبب شکل گیری جریان سرمایه از کانون های روستایی به شهرها شده است .
» (مؤمنی ، مصطفی ، ۱۳۸۰، صص ۱۱۹-۱۱۷) در نتیجه با عملکرد بازیگران شهری که به صورت تفصیلی در قالب نقش تدارکاتی شهر ذکر گردیده است ، منابع سرمایه ای کانون های روستایی برای کسب ارزش افزوده و یا بهره وری از خدمات اداری ویژه آن ها به شهرها انتقال می یابد تا در این کانون ها در مراکز خدماتی و اداری صرف گردد.
همان طور که ذکر گردید، او در بررسی خویش مقاصد مهاجرت ها را مراکز شهری کوچک و بزرگ ذکر کرده است ، به طوری که روند مهاجرت با توجه به انگیزه های اقتصادی به صورت یک سویه شکل گرفته است و شهر با توجه به ویژگیهای متفاوت از محیط روستا به عنوان یک مقصد جاذب برای جمعیت روستایی محسوب می گردد.