چکیده:
حضور بیش از ٦٠٠ میلیون فرد دارای ناتوانی در جهان، موضوع معلولیت و ناتوانی را به مسئله ای مهم در جوامع انسانی تبدیل کرده است . نگرش منفی نسبت به نـاتوانی و معلولیت پدیدهای تاریخی است که در طول زمان تا حدی تحول و بهبود یافته اسـت . سازمان ملل متحد، سازمانهای وابسته به آن و سازمانهای غیردولتی معلولان، از سال ١٩٨٠، تلاشی فزاینده را برای تغییر نگرش منفی نسبت به معلولیت آغاز کرده و ادامه داده اند. رسانه نیز به عنوان پدیدهای غیرقابل انکار در زندگی بشر امروز، طـی همـین سالها، بارزترین جلوه برخورد مردم با پدیده ناتوانی و معلولیت بوده است . مطالعات نشان می دهد کلیشه های منفی ، اصلی ترین عنصر در نمـایش نـاتوانی و معلولیـت در رسانه ها بودهاند. تصویر افـراد دارای نـاتوانی و معلولیـت در رسـانه هـا، اغلـب بـا کلیشه هایی همچون افراد قابل ترحم ، قربانی خـشونت ، شـریر و شـیطانی ، مرمـوز و بیگانه ، دارای قدرت ماورایی ، سرگرمکننده و خندهآور، دشمن خویش ، باری بر جامعه و فاقد قدرت مشارکت اجتماعی همراه بوده است . رسانه های پیشرو تلاش کردهاند با تغییر این نگاه، زمینه توجه به معلولان را به عنوان شـهروندان عـادی جامعـه ، فـراهم نمایند. در بسیاری از جوامع تدوین دستورالعمل های چگـونگی نمـایش معلـولان در رسانه ها آغاز شده است . شناخت دقیق کلیشه های منفی و تلاش برای غلبـه بـر آنهـا منجر به حضور بیشتر و فعالتر معلولان در جامعه خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
اغلب دیده می شود که ناتوانی را معادل فقدان سلامت ذکر می کنند در حالی کـه اغلب افراد دارای ناتوانی که نقص یا اختلال در آنان به شکلی دائمی وجود دارد، خـود را در جرگه افراد سالم جامعه می دانند و به زندگی عادی ـ همراه با پارهای انطباقها یـا مناسب سازیهای منطقی ـ در میان اجتماع ادامه مـی دهنـد.
پنداشت هـای کلیـشه ای دربـاره افـراد دارای معلولیـت (کـه مبتنـی بـر موهومـات، اسطورهها و باورهای منفی گذشته اسـت و کمتـر اقـدامی بـرای روشـن سـاختن آنهـا صورت گرفته است ) آرام آرام مفهومی ذاتی در فرهنگ پیدا می کنند و بخش های مهمـی از آنها در برابر هرگونه تغییر مقاومت نشان می دهنـد زیـرا همـواره از سـوی رسـانه هـا بازتولید می شوند.
امـروز هـم بـسیاری از کلیشه های فرهنگی این پیوند را حفظ کردهاند اما نکته اصلی این است که در ایـن دوره افراد دارای ناتوانی به عنوان اشخاصی که تهدیدی بـرای زنـدگی بهتـر افـراد غیرنـاتوان جامعه هستند، نمایش داده شدهاند.
این حقیقتی غیرقابل انکار است که امروزه، تصاویر بسیاری از افراد دارای ناتوانی در رسانه ها مشاهده می شود و این تنها به دلیـل پـرداختن بـه جنـگ هـا و مجروحان و معلولان ناشی از آنها نیـست ؛ بلکـه بـه دلیـل آن اسـت کـه در فـیلم هـای سینمایی ، مستندهای تلویزیونی ، تئاترها یا روزنامه ها و مجله های با رویکرد مثبت ، افـراد دارای ناتوانی ، نادیده گرفته نشدهاند.