چکیده:
یکی از مسائل علم کلام که به طور استطرادی در علم اصول مورد بحث
قرار میگیرد «کلمة توحید» یا «لا اله الا الله» است. در این مقاله، پس از
توضیح کوتاهی در مورد مفهوم استثناء، در خصوص معانی مختلف حرف «لا» و
همچنین امکان حذف خبر آن بحثی مطرح میشود تا محل نزاع و اشکال در مورد
کلمة توحید مشخص گردد.
در وهلة بعد، نگارنده دیدگاه علمای مختلف، بویژه امام خمینی، را در پاسخ
به این اشکال مطرح ساخته و در پایان بهترین نظر را برمیگزیند.
خلاصه ماشینی:
"آنان خدایان را به عنوان شفیع میپرستیدند و قرآن از قول ایشان میفرماید: «ما'''' نعبدهم الا لیقربونا الی الله زلفی» [زمر: 3] و جملة شریفه در مقام شهادت بر بطلان عقیدة ایشان وارد شده است و به این دلیل کلمة «اله» به معنای معبود به کار رفته و خبر هم «موجود» است و جمله چنین معنا میشود: «معبودی موجود نیست مگر خدا» و اساسا این جمله، برای شهادت بر توحید در عبادت وارد شده و توحید در ذات امری مفروغ عنه بوده است [اصفهانی ج 2: 442؛ بروجردی ج 2 و 1: 313؛ امام خمینی مناهج الوصول ج 2: 226؛ مروج شوشتری ج 3: 433].
این جواب به واسطة آنکه خبر را در جملة شریفة «لا اله الا الله موجود» تصویر میکند، بر جوابی که در ذیل شمارة 10 / ب آوردیم ترجیح دارد، چرا که «موجود» از مشتقات افعال عموم به حساب میآید، در حالی که «ممکن» چنین خصوصیتی ندارد و پیشتر متذکر شدیم که در مواقعی که لغتی بدون قرینة خاص حذف شود، مطابق قاعده باید از افعال عموم به جای آن استفاده کرده بنابراین، میتوان در صورت اثبات جواز اینکه «لا» میتواند بدون خبر استعمال شود، با توجه به آنچه در اینجا مطرح کردیم جوابی را که از مرحوم شهید ثانی در شمارة 6 نقل کردیم نیز مصحح اشکال بدانیم."