چکیده:
در میان معارف الهی معارف اهل بیت علیهمالسلام بهطور عموم و نبی اکرم (ص) به طور خاص از راز و رمزهایی برخوردار است که درک آنها به آسانی میسر نیست. تبیین و تحلیل عقلی این معارف از اولویتهای پژوهشی است، از این رو در این مقاله سعی شده است یکی از معارف عظیم که در حدیث شریف قدسی «لولاک لما خلقت الأفلاک» مندرج است، تبیین و تحلیل گردد. شایستهی ذکر است که مقصود از افلاک، در این حدیث شریف بیتردید جهان هستی و نظام تکوین است که شامل جمیع مخلوقات از ازل تا ابد میباشد. عنصر قابل شناخت در آن با مهمترین ویژگیهای ساختاری با استدلالهای عقلی و استنادهای نقلی بیان گردید تا ازاین میان سر این حدیث شریف به خوبی روشن شود.
خلاصه ماشینی:
"نتیجهگیری موجود قابل بررسی و شناخت در نظام تکوین برای انسان فقط مرکب حقیقی تام است که ماهیتی ساختارمند دارد و این ساختار دارای ساختی دوگانه است که تجزیهپذیر و تجزیهی آن به حد است و به علت بهرهمندی از وجود ملکوتی، دارای شعور و مسبح هستند و از آنجایی که اصالت با وجود است، ماهیات ساختارمند نیازمند علت و حرکت است و این حرکت که قاعدهمند بوده، برای دستیابی به صورت و کمال آن است و در واقع خلقت افلاک و تمام مخلوقات تمهید و مقدمهای است برای ظهور صورت کمالی و کمال صورت و کمال صورت در نظام تکوین ظهور انسان به طور عموم و انسان کامل به طور خاص و کامل کاملان، محمد مصطفی (ص) به طور اخص است که بخاطر جامعیت اسماء الهی دارای زیباترین صورت ترکیبی است.
بسیط حقیقی آن ذات اقدس الهی است که از هر گونه تعیین بدور است و به گفتهی ملاصدرا: «بسیطالحقیقة، به موجودی اطلاق میشود که به هیچ وجه ـ نه خارجی و نه ذهنی ـ مرکب نباشد؛ یعنی نه از ماده و صورت که از اجزاء خارجی هستند، ترکیب یافته باشد و نه از جنس و فصل که از اجزاء عقلی میباشند و نیز از هیچ نوع حیثیات دیگر ترکیب نشده باشد و این اصطلاح نزد فیلسوفان حکمت متعالیه به واجبالوجود بالذات و من جمیعالجهات اطلاق میشود» (همان: 158) و هر گونه تحقیق و قولی در این باب از تمامی مخلوقات و مطلق انسان حتی انسانهای کامل یعنی پیامبران و کامل کاملان، حضرت محمد(ص) منع شده است: «لازم است عنایت شود که معرفت خدا با اعتراف به عجز و اعتراف قصور همراه است؛ زیرا که احاطه بر موجود غیر محدود نه میسور موجود محدود است و نه برای او تکلیف."