چکیده:
مسئله همارزی جرم ـ انرژی، که از نسبیت خاص اینشتین در سال 1905 میلادی آغاز شد، یک قرن است که محافل علمی دنیا را به خود مشغول ساخته است. نقطهنظرهای پراکندهای که از سوی غالب دانشمندان فیلسوف ارائه شده، چالشها و پیچیدگیهای این موضوع را به طور جدی بیشتر کرده است. از همان ابتدا، دو زمینه از پیامها و اشارات نسبیت خاص مورد بررسی فلسفی قرار گرفتند: یکی تحلیل دقیق فلسفی معادله همارزی که چه نوع پیامهای معرفتشناختی و هستیشناختی دارد؟ و دیگری جوهریت و عدم جوهریت هستیشناسانه انرژی. اما هیچ فیلسوف و فیزیکدانی تاکنون نتوانسته است پاسخی قطعی و علمی به این دو سؤال بدهد؛ پاسخی که شامل یک نظام منطقی، جهانشناختی و فلسفی ـ فیزیکی بوده، برای توصیف و تبیین انرژی به کار آید.
در این نوشتار، به طبقهبندی اجمالی و جامع نظرات مطرح شده از سوی فلاسفه اسلامی و غربی اشاره شده است.
خلاصه ماشینی:
"··· منابعـ آرفکن، جورج، کاربرد ریاضیات در فیزیک، (تهران، مرکز نشر دانشگاهی، بیتا)؛ـ اینشتین و اینفلد، تکامل فیزیک، ترجمه احمد آرام، چ دوم، (تهران، خوارزمی، 1377)؛ـ پاپکین، ریچارد و استرول، آوروم، کلیات فلسفه، ترجمه سید جلالالدین مجتبوی، چ شانزدهم، (تهران، حکمت، 1379)؛ـ راسل، برتراند، تاریخ فلسفه غرب، ترجمه نجف دریابندری، چ ششم، (تهران، پرواز، 1373)؛ـ ریندلر، ولفگاگ، نسبیت خاص و عام، و کیهانشناختی، ترجمه رضا منصوری و حسین معصومی همدانی، (تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1375)؛ـ سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومه، تعلیقه حسن حسنزاده، تحقیق مسعود طالبی، (تهران، ناب، 1422 ق)، ج 4؛ـ طباطبائی، سید محمدحسین، نهایةالحکمة، تحقیق عباسعلی زارعی شیرازی، چ چهارم، (قم، انتشارات اسلامی، 1417 ق)؛ـ قربانی، رحیم، «پژوهشی پیرامون حقیقت و ماهیت انرژی»، مجله قبسات، (تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، زمستان 1382 و بهار 1383) شماره 31؛ـ کاپلستون، فریدریک، تاریخ فلسفه، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، چ دوم، (تهران، سروش / علمی و فرهنگی، 1376)، ج 8؛ـ کافمن، ویلیام جی، نسبیت و کیهانشناختی، ترجمه تقی عدالتی و بهزاد قهرمان، (تهران، گستر، 1366)؛ـ لازی، جان، درآمدی تاریخی به فلسفه علم، ترجمه علی پایا، (تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1362)؛ـ مطهری، مرتضی، اصول و فلسفه و روش رئالیسم، (تهران، صدرا، بیتا)، ج 4؛ـ ـــــ ، مجموعه آثار، چ ششم (تهران، صدرا، 1379)، ج 7؛ـ وایتهد، آلفرد تورث، سرگذشت اندیشهها، ترجمه عبدالرحیم گواهی، با تحقیق و تعلیقه علا مه محمدتقی جعفری، (تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1370)، ج 1؛ـ ـــــ ، شیوههای فکر، ترجمه علی شریعتمداری، چ دوم، (تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1374)."