چکیده:
چکیده با پیدایش نهضت علمی و پیشرفت علوم تجربی، چالشهای فراوانی میان علم و دین پدید آمده و دیدگاههای متفاوتی دربارۀ نسبت میان آن دو ارائه شده است. علاوه بر دیدگاه تعارض (conflict) که علم و دین را دو امر ناسازگار میانگارد، دیدگاههای دیگری نیز در تبیین این رابطه ارائه شده است که ازجمله میتوان به دیدگاه تمایز (contrast)، دیدگاه تلاقی (contact) و دیدگاه تأیید (confirmation) اشاره کرد. مرتضی مطهری و مهدی بازرگان، به عنوان دو اندیشمند مسلمان با دو رویکرد متفاوت، در نشاندادن عدم تعارض میان علم و دین اهتمام داشتهاند. مطهری با تحلیل پیشفرضهای فلسفی، در پی حل تعارضات ادعاشده میان علم و دین است. او دین را مؤید علم دانسته و انسان را نیازمند هر دو میداند. بازرگان با استفاده از یافتههای علوم تجربی، سعی در توجیه علمی آموزههای دینی داشته و میکوشد آنها را مطابق دستاوردهای علمی نشان دهد. به باور او، علم و دین دارای دستاوردهای مشابهاند. آرای بازرگان دربارۀ رابطۀ علم و دین در اواخر عمرش تغییر کرده و به دیدگاه تمایز گرایش پیداکرده است.
خلاصه ماشینی:
رابطة علم و دین در آرای مرتضی مطهری و مهدی بازرگان محمدصادق زاهدی * سیداحمد ثمره هاشمی ** چکیده با پیدایش نهضت علمی و پیشرفت علوم تجربی ، چالش های فراوانی میان علـم و دین پدید آمده و دیدگاه های متفاوتی دربارة نسـبت میـان آن دو ارائـه شـده است .
علاوه بر دیدگاه تعارض (conflict) که بر اساس آن علم و دین دو امر ناسازگار و متعـارض انگاشـته مـی شـود (١٩٩٥ ,Dennett ;١٩٩٥ ,Dawkins) و دیـدگاه تطابق گرایی (concordism) که در آن به تطابق آموزه های دینی و علمی پرداخته شـده و بـر انطباق میان آن دو تأکید می شود، دیدگاه های دیگری نیز برای تبیین این رابطه ارائه شده که از جمله می توان به این موارد اشاره کرد: دیدگاه تمایز (contrast)، که بر اساس آن میان علم و دین تعارضی وجود ندارد، چراکه هریک به قلمرو جداگانه ای مربوط می شوند.
مطهری ، همان طور که پیش تر بیـان شـد، بر آن است که جریان علم در غرب متأثر از برداشت های خاص فلسـفی بـوده اسـت و بـه همین سبب اغلب برای رفع تعارضات مطرح شده میان نظریات علمی و اعتقادات مذهبی ، به دنبال ریشه یابی برداشت های فلسفی نهفته در پس ادعاهای تعارض میان علم و دیـن اسـت ؛ مثلا، مطهری در حل تعارض میان نظریة تکامل و مسئلة خلقت انسان به شیوة خاص خـود به دنبال ریشه و علت اصلی پندار تعارض میان این نظریه و دین است .