چکیده:
تقسیم حمل به حمل ذاتی اولی و حمل شایع صناعی یکی از تقسیمات در قضیه است که روشن نیست از چه زمانی در منطق و فلسفه وارد شده است . زمینه این تقسیم را مواجه شــدن فیلســوفان با پارادوکس هایی مانند «جزئی جزئی است » و «جزئی جزئی نیست » فراهم کرده است . منطق دانان و فیلسوفان با توجه به پارادوکس ها و راه حل آنها از طریق تمایز بین حمل ذاتی اولی و شایع صناعی، وحدت حمل را به عنوان شرط نهم از شرایط وحدت های لازم در تناقض قرار داده اند. از نظر استاد مطهری، تمایز بین حمل ذاتی اولی و شایع صناعی حقیقتا به تمایز به دو حمل نیست ، بلکه به تمایز در موضوعات آنهاست . گاهی بر حســب ظاهر موضوع قضیه موجبه با موضوع قضیه ســالبه یکی است ، ولی از نظر عقلی اعتبار آنها متفاوت است . بنابراین ، تفاوت این دو حمل بازگشت به تفاوت در موضوع آنهاست . نظریه استاد با توجه به اینکه منطق دانان متاخر وحدت های هشت گانه را به دو وحدت موضوع و محمول تقلیل داده اند و با توجه به اینکه فارابی وحدت های هشت گانه را به وحدت در نسبت برگردانده و نیز با توجه به این نکته که نسبت حملیه معنای حرفی است و متقوم به موضوع و محمول است ، تایید میشود.
خلاصه ماشینی:
استاد مطهري ٢ (مطهري ، ١٣٨٥: ١٤) از عبارت ملاصدرا استفاده مي کند که تقسيم حمل به ذاتي اولي و شايع صناعي قبل از وي معروف تماشاگه راز، پژوهش نامه انديشه هاي استاد مرتضي مطهري بوده اســت ، چراکه ملاصدرا راجع به اين دو اصطلاح مي گويد که اين دو به حمل ذاتي اولي و شــايع صناعي ناميده مي شوند (شــيرازي ، ١٣٨٨: ١١١) و نيز به استناد رساله آقا علي مدرس (مدرس زنوزي ، ١٣٦٣: ١٠ و ١٨) مي گويد٣ که اين دو حمل نزد سيد سند و دواني شناخته شده بوده است (مطهري ، ١٣٨٥: ١٤).
٥. وحدت نهم در شرايط تناقض دو قضيه متناقض که ممکن نيســت هر دو با هم صادق يا هر دو با هم کاذب باشــند، از نظر منطق دانان بايد در ســلب و ايجاب و در کم و جهت مختلف باشند و در هشت امر متحد باشند؛ که اين وحدت هاي هشت گانه را براي تسهيل در حفظ به نظم درآورده اند: در تناقض هشت وحدت شرط دان وحدت موضوع و محمول و مکــان وحدت شرط و اضافه جزء و کل قــوه و فعل است در آخـــر زمــان براي نمونه ، دو قضيه «زيد ايراني اســت » و «عمرو ايراني نيســت » هر دو مي توانند صادق يا کاذب باشــند؛ زيرا وحدت در موضوع ندارند.
از يک سو مي بينند که «جزئي جزئي است »؛ زيرا هر چيزي خودش خودش است ، بنابراين اين قضيه تماشاگه راز، پژوهش نامه انديشه هاي استاد مرتضي مطهري صادق اســت ؛ و از ســوي ديگر، مي بينند نقيض همين محمول بر همين موضوع صادق اســت ؛ يعني مي بينند که «جزئي جزئي نيســت »؛ زيرا مفهوم جزئي بر بسياري از مفاهيم ذهني مانند زيد، عمر و بکر صادق اســت .