چکیده:
از ابتدای قرن هفتم هجری بر اثر مشکلات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ناشی از حمله مغول ها به ایران، مهاجرت گسترده ایرانیان به هند آغاز گردید. با روی کار آمدن دولت صفوی و قدرت یابی امپراطوری گورکانی در هند، جمع کثیری (ازجمله قضات شیعی) از ایران به هند مهاجرت نمودند که از طرف سلاطین گورکانی به مناصب مهم (قضایی) گماشته می شدند. پرسشی که درصدد پاسخگویی بدان هستیم، بررسی نقش قضات ایرانی در ترویج تشیع اثنی عشری در هند دوره گورکانی است. حوزه جغرافیایی مورد بررسی در این مقاله منطقه شمالی شبه قاره شامل شهرهایی چون دهلی، کشمیر، لکهنو و لاهور در پاکستان امروزی است که امروزه نیز شیعیانی را در خود جای داده است. به نظر می رسد این افراد به طرق مختلفی چون اشتغال به مناصب کلیدی و استفاده از اختیارات ناشی از آنها، تربیت شاگردان، و نگارش آثار متعدد در زمینه های فقهی، کلامی، ... توانستند رسالت خویش را به درستی انجام دهند. نتیجه این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی نشان می دهد که ورود مذهب تشیع به هند، از طریق فرهیختگانی از علمای شیعی صورت پذیرفته است.
خلاصه ماشینی:
(امینی نجفی، شهیدان راه فضیلت، ص 286) وی در سال 956 هجری در شهر شوشتر متولد شد (امین، أعیان الشیعه، ج 10، ص 228؛ گلچین معانی، کاروان هند، ج 1، ص 1469) و تحصیلات خود را در همین شهر شروع نموده و کتب اربعه، فقه، اصول و علم کلام را در محضر پدر خود (سید شریف الدین) فراگرفت (مرعشی نجفی، اللئالی المنتظمه و الدرر الثمینه، ص 84) و در سال 979 هجری به مشهد مقدس رفته و در آنجا در حضور اساتیدی چون مولانا عبدالواحد شوشتری به مطالعه علوم دینی و معارف یقینی پرداخت (گلچین معانی، کاروان هند، ص 1468؛ پژوهشکده باقرالعلوم×، گلشن ابرار، ج 1، ص 185) که شرایط مشهد و کل منطقه خراسان، او را به هند کشاند؛ زیرا در روزگار شاه طهماسب (984 ـ 930 ق) و بعد از او، خراسان عرصه تاخت و تاز ازبکان بود (امینی نجفی، شهیدان راه فضیلت، ص 227)، و برادر قاضی در همین وقایع کشته شده بود؛ ازاینرو وی در سال 993 هجری به هند مهاجرت نمود (گلچین معانی، کاروان هند، ج 1، ص 1469) او در هند به دربار اکبرشاه رفت و با استقبال فتحالله شیرازی، حکیم ابوالفتح گیلانی و دیگر ایرانیان آنجا روبهرو شد (ثبوت، تشیع در شبه قاره، ص 7) و از طرف اکبرشاه قاضیالقضاه گردید.
(گلچین معانی، کاروان هند، ج 1، ص 925) وی در شهر جولی مهیسر (واقع در سه مایلی مندو) به قضاوت گماشته شد تا اینکه در سال 1020 هجری وفات یافت (حسنی الطالبی، الإعلام بمن فی تاریخ الهند، ج 5، ص 626) از دیگر جوانب زندگی وی اطلاعی در دست نیست؛ اما با توجه به تاریخ وفاتش مشخص می شود که در دوره اکبرشاه و جهانگیرشاه میزیسته و احتمالا در زمان حکومت اکبرشاه و صدارت امیر فتحالله به این منصب گماشته شده است.