خلاصه ماشینی:
متفکر و مبارز معاصر او سیدجمالالدین اسدآبادی نیز که به «بیدارگر مسلمانان» معروف شده است؛ میکوشید به مسلمانان یادآور شود که آنها پس از یک دوره مجد و عظمت دچار خواب غفلت شدند و اکنون دیگر وقت آن است که بیدار شوند.
ما بدون آنکه در محتوا و ارزش چنین تاریخخوانیها و تاریخگوییهایی بحث کنیم یا ارزش تاریخ را در صفا بخشیدن به دلودماغ مردمان نفی یا نقد کرده باشیم فقط این مقایسه را مورد توجه و تأکید قرار میدهیم که در عصر مبارزات ضداستعماری و ضداستبدادی ملل معاصر، تاریخ کاملاً بهصورتی جدی، عقلی، بیدارگر، انقلابساز و محرک تودهها علم انقلابها یا چراغ راه آینده دانسته شد و این از خصوصیات اندیشۀ تاریخی جدید است.
تلقی تاریخ بهعنوان قصه و اسطوره و افسانه واستفاده از آن برای گذران اوقات فراغت و برانگیختگی احساس، خود مقولۀ دیگری است و در جایگاه خود نیز مفید و مثبت است، اما در هر حال ورود بشر به دورۀ اصلاحات و انقلابات و خیزش تودهها، به پیشگامی روشنفکران، همراه با «آگاهی بخشی تاریخی» مقدمۀ آزادیخواهی بود.