چکیده:
هدف این پژوهش، تحلیل «حسن خلق» در روایات اسلامی است. روش پژوهش کتابخانهای و تحلیل محتواست. یافتههای این پژوهش در بعد چیستی آن است که اولا، حسن خلق مربوط به قلمرو روابط اجتماعی است، نه همه قلمروها؛ ثانیا، برای مصادیق آن، دست کم در این پژوهش، هشت مصداق به دست آمد که عبارتاند از: الفتگیری و الفتپذیری، نرم خویی، خوشگویی، خوشرویی، شوخطبعی، خرسندی در خوشایندها، ناخرسند نشدن در ناملایمات، و مهار خشم. در بعد چگونگی تأثیر، سه عنصر (وسعت، سهولت و زینت) بیان کننده آن هستند؛ به این شکل که حسن خلق یک خلق مثبت توسعه یافتهای است که دامنه خیر آن از خود فرد فراتر رفته و به دیگران میرسد و موجب سهولت در ارتباط و زیبایی آن میشود. نتیجه این که چه در حوزه فردی یا تبلیغی یا تولید علم، میدانیم که چه معنا و تحلیلی باید از حسن خلق داشت و چگونه باید عمل کرد.
خلاصه ماشینی:
یافتههای این پژوهش در بعد چیستی آن است که اولا، حسن خلق مربوط به قلمرو روابط اجتماعی است، نه همه قلمروها؛ ثانیا، برای مصادیق آن، دست کم در این پژوهش، هشت مصداق به دست آمد که عبارتاند از: الفتگیری و الفتپذیری، نرم خویی، خوشگویی، خوشرویی، شوخطبعی، خرسندی در خوشایندها، ناخرسند نشدن در ناملایمات، و مهار خشم.
در بعد چگونگی تأثیر، سه عنصر (وسعت، سهولت و زینت) بیان کننده آن هستند؛ به این شکل که حسن خلق یک خلق مثبت توسعه یافتهای است که دامنه خیر آن از خود فرد فراتر رفته و به دیگران میرسد و موجب سهولت در ارتباط و زیبایی آن میشود.
ملاصدرا در شرح اصول الکافی، هنگام بررسی برخی از روایات مربوط به این مبحث بیان میدارد که در باره تعریف و آثار حسن خلق، زیاد سخن رانده شده، اما کنه معنای آن واکاویده نشده است.
2 همچنین ایشان در شرح حدیث «حسن الخلق مجلبة للمودة» بیان میدارد که حسن خلق نقطه اعتدال شهوت و غضب است و شامل مصاحبت نیک، تحمل مشکلات دیگران، دلسوزی برای آنان، حلم، صبر، کمک، صداقت، لطف، مراعات، مواسات، رفق و دیگر فضایل اخلاقی میشود.
چگونه میشود یک صفت هم مقسم صفات دیگر باشد و در همان حال، قسیم همان صفات نیز قرار گیرد؟ در جای دیگری آمده که اگر کسی چهار صفت اخلاقی داشته باشد، با وجود آنها، باکی نیست که چه چیزی از دنیا را انسان از دست داده باشد؛ یکی از آنها حسن خلق و سه مورد دیگر، امانتداری، راستگویی و عفت مالی است.