چکیده:
از شعر حافظ به دلیل ابعاد پیچیدهی ذهنی او، و به دلیل درونمایههای پر رمز و
راز و خوانشهای گوناگون دیوان او، از دیرباز تا به امروز، تفسیرها و تأویلهای
بسیاری پدیدار شده است.در این نوشتار با توجه به انگارههای هرمنوتیکی چند قرائت
از یک غزل بررسی شده و عوامل تأثیرپذیری(برون متنی و درون متنی)و جنبههای چند
معنایی آن به نگارش درآمده است.خوانش شارحان به عنوان یک عامل برون متنی و کلام رمزی حافظ به عنوان یک عامل
درون متنی باعث شده است که جنبههای چند معنایی این غزل در روند تأویلپذیری آن در
ابعاد زیر گزارش شود.1-عرفانی، نمونه:برد الشروح.2-ادبی، نمونه:شرح سودی بر حافظ.3-واقعی، نمونه:شرح غزلهای حافظ.4-عرفانی-واقعی، نمونه:درس حافظ.نویسندهی این جستار هم بر بنیان یکی از سرنمونههای یونگ به نام«آنیما» برداشتی
دیگر از این غزل ارائه داده است.نتیجهی کار نشان میدهد که خوانشهای گوناگون دنیای ذهنی حافظ و منش باطنی کلک
رمزآفرین او و جوهره رازآمیز کلامش، راه را برای تفسیر، تاویل و توضیح بسیار بیشتر
این غزل هنوز باز گذاشته است.
خلاصه ماشینی:
"M. (2) 2-شیوهی پژوهش زلف آشفته و خوی کرده و خندان لب و مست پیرهن چاک و غزلخوان و صراحی در دست نرگسش عربده جوی و لبش افسون کنان نیمه شب دوش به بالین من آمد بنشست سر فرا گوش من آورد به آواز حزین گفت ای عاشق دیرینه من خوابت هست عارفی را که چنین ساغر شبگیر دهند کافر عشق بود گر نشود باده پرست برو ای زاهد و بر دردکشان خرده مگیر که ندادند جز این تحفه به ما روز الست آنچه او ریخت به پیمانه ما نوشیدیم اگر از خمر بهشت است و اگر باده مست خنده جام می و زلف گرهگیر نگار ای بسا توبه که چون توبه حافظ بشکست (دیوان حافظ، 60/22) در این جستار برای دریافت جنبههای چندمعنایی این غزل از میان شرحهای مختف بر دیوان حافظ اعم از پیشینیان و معاصران، نه شرح برگزیده شده است.
او در پی معنی کردن لغات آشفته، خوی کرده، پیرهن چاک که معنای ظاهری از آنها داده است(مانند آشفته:پریشان) بر بنیان همان نگرهی عرفانی که تمام مظاهر وجود را جلوهی حق میداند، گفتگوی نیمه شبانهی محبوب حافظ را چنین بیان کرده است:«فرمود که ای عاشق دیرینه، تو، که از مدتی دعوی عشق ما مینمایی و لاف محبت ما میزنی خواب تو را هست یعنی چگونه مر تو را خواب روی داده شده، عجبا للمحب کیف ینام*کل نوم علی المحب حرام و این حالت عرفا را گاه در بیداری باشد چون رسول را به معراج، قال ص رایت ربی لیلة المعراج فی صوره امرء شاب موقطط و گاه در واقعه چنانکه در شرح گلشن راز است، که اکابر که حق تعالی خود ساقی شده بدیشان شرابی مینوشاند و گاه به خواب چون کار عاشق مدام طریقهی اخلاص و استقبال است به عشق."