چکیده:
این مقاله با روشی توصیفی ـ تحلیلی میکوشد مبانی نظری و ابعاد آموزه مهدویت را از نظرگاه اندیشه نبوی ( شناسایی کند. بررسی انگارههای نبوی در تبیین آموزه مهدویت، آغاز گاهی است که نویسنده برای ارائه تصویری روشن از بحث بر میگزیند. در این جهت به تبیین و تفسیر اندیشه مهدویت در چارچوب نظام امامت و ولایت، تبیین این اندیشه در قالب ستیزش تاریخی جبهة حق و باطل و تبیین و تفسیر اندیشه مهدویت در قالب سامانة اجتماعی امام و امت اشاره میشود. در ادامه نیز به شاخصهها و ویژگیهای آموزه مهدویت از دیدگاه اندیشه نبوی( اشاره میشود. جهانشمولی اندیشه مهدویت؛ عدالت، مهمترین رکن اندیشه مهدویت؛ تعین و تشخّص منجی و حتمیبودن تحقق حکومت مهدوی؛ از جمله یافتههای نگارنده در این زمینه است.در پایان نیز «محاسبة مبتنی بر تکلیفمحوری»؛ «رویکرد فرصتمحور در تبیین اندیشه مهدویت»؛ «تاکید بر نقاط مهم و راهبردی در تبیین آموزه مهدویت» و « نمادپردازی در تبیین امامت و مهدویت»، از جمله مهمترین ویژگیهای بیان و بلاغ اندیشه مهدویت در سیرة نبوی معرفی میشوند.به هر رو، مطلوب این جستار، آن است که معلوم سازد جوهر اصلی آموزه مهدویت از نظرگاه اندیشه نبوی چیست. ثمرة این بررسی، در وهلة نخست آشکار کردن میزان اصالت این اندیشه در اسلام و در مرحلة بعدی، میتواند به تعیین مبنایی برای بررسی هر چه بهتر این اندیشه در اسلام بینجامد.
The present paper with a descriptive-analytic method investigates the theoretical principals and aspects of Messianic teachings from the standpoint of prophetic thought. Studying the prophetic tents in explaining the Messianic teachings is a starting point to present a clear image of the discussion. In this regard، we point to the explanation and interpretation of Messianic thought in the context of Imamate and guardianship system، the explanation of this thought in the form of historical fight between right and wrong and explanation and interpretation of Messianic thought in the form of social system of Imam and Ummah (Islamic nation). Further، we mention the characteristics and features of Messianic teachings from the prophetic viewpoint. The universality of Messianic ideas، justice as the most important pillar of Messianic thought، determination and dignity of the Savior and inevitable fulfillment of Messianic government are all among the findings of the writer in this regard. At the end، “calculation based on the centrality of religious obligation”، “opportunity-driven approach to the explanation of Messianic thought”، emphasis on the important and strategic points in the explanation of Messianic teachings” and symbolism in explaining Imamate and guardianship are among the most important features of statement and communication of Messianic thought in the Prophet’s biography. However، the optimal query of this paper is to determine the essence of Messianic teachings from the standpoint of prophetic thought. The fruit of this survey is revealing the authenticity of this thought in Islam at the first place and at the next stage، explaining the fundamentals for investigating this thought in Islam in the best possible way.
خلاصه ماشینی:
در منابع اماميه و اهل سنّت نيز، روايات زيادي بر اين مبنا از پيامبر اکرم( نقل شده است كه حضرت مهدي( در موقعيتي ظهور خواهد كرد كه فساد و بيعدالتي جوامع را فراگرفته باشد: عن رسول الله(: «لا تقوم الساعه حتي تمتليء الارض ظلما و عدوانا، قال: ثم يخرج رجل من عترتي، أو من أهلِ بيتي، يملأها قسطا و عدلا كما ملئت ظلما و عدوانا».
جهت ديگري که بايد بدان توجه کرد، اينکه با توجه به روايات نبوي، نقطه پاياني تضاد و درگيري حق و باطل، غلبه و پيروزي ايمان و حق و نابودي کفر و باطل است؛ و فرجام نزاع حق و باطل، تشکيل جامعة آرماني، تأسيس حکومت جهاني عدل، نابودي ستمکاران و مفسدان با ظهور مهدي موعود( و پيروزي نهايي و غلبة کامل او رقم ميخورد؛ چنانكه پيامبر اکرم( در اين زمينه فرمود: مردم در ميان رکن و مقام با امام مهدي( بيعت ميکنند و خداوند متعال به واسطة او، دين را به جايگاه خودش بر ميگرداند و پيروزيهايي براي او به وجود ميآورد تا بدان جا که هيچ کس بر زمين نماند، جز آن که بگويد: لا اله الّا الله (مقدسي شافعي،1416: 40).
نکته ديگري که از اين روايات استفاده ميشود اينکه تعابيري چون به دست گرفتن امر امت و برپا داشتن عدل و قسط، نشان دهنده اين مهم است که موعود اسلام صرفاً کارکردي معنوي ندارد و کارکرد اجتماعي نيز دارد (علي موحديان عطار و ديگران، 1388: 280).