چکیده:
تعزیه به مجموعه ی ادب و هنر ایران، ارزش های قابل توجهی را تقدیم کرده است که پیدایی نخستین شکل ادبیات نمایشی مکتوب، پدیداری شکل و شیوه ی اجرایی و بیانی خاص در هنر نمایش یا هنرهای نمایشی و نگه داشت و استمرار مقام ها و گوشههای موسیقی در سنت موسیقایی ملی ایران، از جمله ی این ارزشها است. هرچند بنا به دلایلی، موسیقی با ساز در تعزیه، رونق چندانی نداشته، اما موسیقی آوازی حداقل از دوره ی قاجار به بعد مسیر تکامل را پیمود. تعزیه خوانان با آگاهی و شناخت موسیقی سنتی ایرانی به بهترین وجه به ایفای نقش خود پرداخته اند. یکی از نکات مهمی که تاکنون در شبیه (تئاتر مذهبی ایران شامل تعزیه یا شبیه غم انگیز و شبیه شاد) کمتر مورد توجه قرار گرفته، ثبت و ضبط دقیق موسیقی آوازی بر مبنای اجرای مناطق مختلف جغرافیایی کشور بوده است. در این مقاله، ضمن پرداختن به مبانی نظری تحقیق، مجلس کامل «تعزیه ی شهادت حضرت علی اکبر(ع)»، بر اساس اجرای گروه تعزیه سرخنگ از حیث آوازهای اجرا شده، مورد مطالعه قرار گرفته است. اجرای آوازی این تعزیه، در دستگاه شور با گردشهای آوازی در بیات ترک، افشاری، دشتی و دستگاه های همایون، چهارگاه، سه گاه و ماهور بوده است.
خلاصه ماشینی:
بررسی موسیقی آوازی تعزیه شهادت حضرت علی اکبر(ع) بر اساس اجرای گروه تعزیه سرخنگ مفید شاطری مجید فرزین کاظم ایمان طلب چکیده تعزیه به مجموعهی ادب و هنر ایران، ارزشهای قابل توجهی را تقدیم کرده است که پیدایی نخستین شکل ادبیات نمایشی مکتوب، پدیداری شکل و شیوهی اجرایی و بیانی خاص در هنر نمایش یا هنرهای نمایشی و نگهداشت و استمرار مقامها و گوشههای موسیقی در سنت موسیقایی ملی ایران، از جملهی این ارزشها است.
یکی از نکات مهمی که تاکنون در شبیه (تئاتر مذهبی ایران شامل تعزیه یا شبیه غمانگیز و شبیه شاد) کمتر مورد توجه قرار گرفته، ثبت و ضبط دقیق موسیقی آوازی بر مبنای اجرای مناطق مختلف جغرافیایی کشور بوده است.
ارتباط میان تعزیه و موسیقی تنها از طریق آواز نبوده است، بلکه سازهای موسیقی نیز در مجالس تعزیه بهکار میرفتهاند چنانکه گاه پیش از آغاز تعزیه به جای "پیشخوانی"، با نواختن برخی سازها مانند: شیپور، طبل، دهل، کرنا، سرنا، نی لبک، نی، قره نی، نقاره و سنج، تماشاگران را برای شنیدن و دیدن تعزیه آماده میکردند، البته در حین اجرای تعزیه، معمولا آوازها با ساز همراهی نمیشد، جز در موارد اندک که در این موارد رعایت دستگاهها لازم بود، چنانکه معمولا برای شبیه (نقش) علی اکبر و قاسم، چهارگاه و سه گاه و اصفهان ، و برای شبیه امام، نوا نواخته میشد (شهیدی، 1380: 76).
در این باره تنها میتوان کار مرحوم محمدتقی مسعودیه، پژوهشگر موسیقیدان را نام برد که برای اولین بار مجالس تعزیهی "شهادت امام حسین (ع)" و نیز تعزیهی "هفتاد و دو تن" را با روش علمیآوا نگاری نمود و آوازهای آنها را به کمک مجید کیانی با ردیف موسیقی سنتی ایران سنجید و مقامها، گوشهها و لحنهای آنها را مشخص و تعیین کرد.