چکیده:
از قرنها پیش، اندیشمندان و حکمای مسلمان با الهام از آیات نورانی قرآن کریم و با براهین متقن عقلی به اثبات سریانداشتن علم و آگاهی در میان اشیای مادی پرداخته بودند. دانشمندان علوم تجربی به امکان وجود نوعی شعور و آگاهی در برخی مواد و اشیای ظاهرا بیجان اشاره داشتهاند. گستردگی «علم» در سراسر هستی حتی در ذرات مادی، فیزیک را نیز در این بحث سهیم میکند. در نظریة کوانتوم، بعضی پدیدهها از جمله آزمایش انتخاب تأخیری ذرات مطرح میشود و چنین مینماید که ذرات از موقعیت پیرامون خود آگاهی دارند و رفتار مناسب با آن را انتخاب میکنند؛ همچنین، در بعضی از مدلهای بدیل و رقیب نظریة رایج کوانتوم (مدل بوهم ـ دوبروی)، موج راهنما یا میدان اطلاعات مطرح است که اینها اشارهای بر امکان شعورمندی ذرات فیزیکی دارند.
خلاصه ماشینی:
اگر چه دسترسی به تکنیکی که یک منبع نوری بتواند فوتون ها را تک تک تابش کند بسیار مشکل بلکه فعلا غیر ممکن به نظر می رسد، اگر با کم کردن شدت تابش منبع ، آزمایش دو شکاف یانگ را دوباره و چندباره (مثلا بار اول شدت را نصف ، بار دوم ربع و به همین ترتیب ) انجام دهیم و البته به جای صفحة عادی ، از کاغذ عکاسی استفاده کنیم (زیرا با کم شدن شدت ، تعداد فوتون ها کم تر شده و در عمل صفحة عادی چیزی نشان نمی دهد)، باز هم الگوی تداخلی (موجی ) را می بینیم با این تفاوت که شدت قله ها (با همان نسبت کم شدن شدت منبع ) کم تر شده ممکن است با چشم عادی دیده نشوند ولی به هر حال با ظاهرکردن عکس ، همان الگوی تداخل پیشین ، مشاهده می شود.
با تجربة دیگری که ردیاب فوتون را طوری قرار دهند که با منبع نور فاصلة بیش تری داشته باشد تا به این ترتیب فوتون فقط بعد از عبور از میان شکاف آشکار شود نیز تغییری در نتیجه حاصل نشد؛ باز هم ظاهرا فوتون پیش از رسیدن به صفحه ، «می دانست » در سمت دیگر آن یک ردیاب وجود دارد به همین دلیل پیش از عبوراز شکاف ها، ذره ای عمل کرد.
آزمایش انتخاب تأخیری (٢٠٠٧ ,Cho ;١٩٧٨ ,Marlow) وضعیت اندازه گیری زیر را در نظر بگیرید: ( به تصویر صفحه مراجعه شود) از یک منبع S با شدت خیلی کم ، فوتون هایی به طور تـک تـک سـاطع مـی شـوند بـه طوری که زمان بین گسیل دو فوتون متوالی به اندازة کافی است .