چکیده:
پیروان دین زرتشتی در ایران پس از اسلام موقعیت خود را به نفع مسلمانان از دست دادند. اینان تا دوران قاجاریه در ایران با تحمل مشکلات فراوان حضور داشتند. محدودیت هایی که زرتشتیان با آن مواجه بودند مانع از آن می شد تا بتوانند در امور کشوری نقشی بر عهده داشته باشند، این در حالی است که پارسیان ؛ یعنی هم کیشان زرتشتیان ایران ؛ در هند توانستند جایگاهی مناسب برای خود رقم بزنند. پارسیان به خصوص از اوایل قرن نوزدهم میلادی تحت توجهات بریتانیابه لحاظ اقتصادی پیشرفت های فراوانی نمودند و بدان جایگاه رسیدند که زبانزد خاص و عام شدند. قدرت اقتصادی پارسیان زمینه را برای کمک های آنان به دیگران فراهم نمود و در این بین زرتشتیان ایران هم از آن بهره مند شدند. در اقدامی عملی پارسیان انجمنی به نام «انجمن بهبودی حال زرتشتیان ایران » به وجود آوردند که این انجمن نماینده ای به نام «مانکجی لیمجی هوشنگ هاتریا» را به ایران فرستاد تا اقداماتی در بهبود حال زرتشتیان ایران انجام دهد. اقدامات مانکجی هاتریا در ایران جنبه های مختلفی از جمله سیاسی و اجتماعی و فرهنگی را دربرمی گرفت که بررسی آن موضوع این مقاله خواهد بود.
خلاصه ماشینی:
"مانکجی ذکر می کند زمانی که از اطفال دبیرستان تهران امتحان می گرفتیم در آن مجلس چند نفر از فضلاو دانشمندان اهل اسلام که خیرخواه بهدینان بودند تشریف داشتند «چون دو سه نفر از اطفال دهاتی خوب از امتحان بیرون آمدند همان حین یکی از ریش سفیدان بهدینان از شدت حسد نتوانست خودداری نماید چه در مجلس اظهار داشت که این دبیرستان که شما به پا نموده اید گناه دارد زیرا که این اطفال دهاتی که این قدر ترقی کرده اند اگر بدین منوال درس بخوانند چنان ترقی کنند که من بعد اولاد ما که اهل شهرو محلاتی هستند باید زیر دست آن ها بنشینند و یا این که در پیش آن ها بایستند و مثل علم آموختن بهدینان بدین گونه است که یکی می گوید می خواهم به مناره نمرود بالا رفته جهان را تماشا کنم ولی بالعکس در چاه بابل جهدو خود را فروتر برد (امینی ، ٢٦:١٣٨٠)و از مانکجی خواسته بودند که در این کار جهد و کوشش ننماید و بدین خاطر مشکلاتی را در مقابل دانش آموزان به وجود آوردند و گفتند «از دانش و بینش چیزی به دست نخواهد آمد بروید پیله وری و برزگری پیشه خود سازید که نانی به دست توانید آورد» (خطابات مانکجی : ٨٣-٨٤؛ شهمردان ، ١٣٣٠ یزدگردی : ٦٣٦-٦٣٧)."