چکیده:
یکی از مهمترین و پیچیدهترین تحولات اجتماعی جهان در نیم قرن اخیر توسعه شهرنشینی است. رشد شتابان شهرنشینی و ظهور شهرها عواقب و پیامدهای متفاوتی را به دنبال داشته و با آسیبهای شهری متعددی همراه شده است؛ از جمله نارساییهای کالبدی، تأسیساتی، اقتصادی وخدماتی، آسیبهای زیست - محیطی، و بالاخره ناعدالتیهای اجتماعی در حوزههای شهری، از پیامدهای شهرنشینی شتابان به شمار میرود. هدف این پژوهش، بررسی و شناسایی نحوه توزیع کاربریها و امکانات و خدمات شهری (سرانههای تجاری، مسکونی، اداری، فرهنگی، آموزشی، و...) در 26 محله شهر مراغه، تبیین کیفیت زندگی (بر مبنای شاخصهای اقتصادی، اجتماعی، مسکونی، بهداشت محیط و دسترسی به تسهیلات و خدمات شهری) در 26 محله شهر مراغه و رابطه آن با نحوه توزیع امکانات و خدمات شهری بوده است. روش به کار گرفته در این مقاله توصیفی- تحلیلی است. ابتدا مطالعات اکتشافی به صورت کتابخانهای و بازدید مقدماتی صورت گرفته و مطالعه میدانی با استفاده از روش پرسشنامهای انجام شده است. برای تعیین حجم نمونه مورد مطالعه پرسشنامهها به صورت مساوی در سطح محلات پخش شده و در نهایت، برای تحلیل و رتبهبندی محلات، روش آنتروپی و تاپسیس به کار گرفته شده است. بر اساس نتایج بررسیها توزیع سرانه کاربریهای شهری در محلات نسبت به سرانههای استاندارد پیشنهادی وزارت مسکن و شهرسازی جز محلات 3-7، 4- 7، 2-7 و1-1 که حتی نسبت به سرانههای استاندارد وضعیت بهتری داشته اند و به سطح ایدهآل نزدیک بودند،22 محله دیگر نسبت به سرانه استاندارد و ایدهآل مثبت فاصله زیادی دارند. بر اساس شاخصهای کیفیت زندگی، دسترسی به فضای سبز بیشترین اهمیت را از از نظر شهروندان داشته و از شرایط بهتری برخوردار نیست و در کل نیز عامل دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری در رتبه اول قرار دارد. در نهایت، نتایج سطح بندی محلات براساس سرانههای شهری و شاخصهای کیفیت زندگی نشان میدهد که ارتباط ضعیفی بین سرانههای شهری و شاخصهای کیفیت زندگی بوده است؛ بطوری که فقط یک محله از 26 محله در سطحی برابر قراردارند. به طور کلی، نتایج حاکی از اختلاف زیاد محلات - چه در توزیع سرانههای شهری و چه در سطح کیفی - است که در برنامه ریزیهای آتی باید به توسعه همه جانبه محلات هم از لحاظ کیفی و از لحاظ کمی توجه بیشتر شود، و توزیع تسهیلات شهری بر اساس نیاز محلات باشد.