چکیده:
بر طبق منابع تاریخی، در زمان پادشاهی اولجایتو شهری به نام سلطانآباد چمچمال در پای کوه بیستون ساخته شده که در دوره ایلخانیان، مرکزیت سیاسی منطقه را برعهده داشته است. با وجود مطالعات و تحقیقات باستانشناسی که در منطقه انجام گرفته، تاکنون محل دقیق این شهر مهم در پردهای از ابهام باقی مانده و هنوزبحث مکانیابی سلطانآباد چمچمال به عنوان یکی از مشکلات مطرح شده در باستانشناسی منطقه وجود دارد. در این مقاله، نخست با بهرهگیری از منابع مکتوب تاریخی، موقعیت مکانی سلطانآباد چمچمال مشخص شده است. سپس ما با استفاده از بررسیهای دقیق باستانشناسی و اطلاعات زبانشناسی منطقه (در رابطة با وجه تسمیه محوطهها) و تحلیل مجموع دادههای به دست آمده، مشخص نمودیم که تپه هلهبگ، در پای کوه بیستون، در واقع همان سلطانآباد چمچمال است که تاکنون از چشم سایر محققان دور مانده بود.
خلاصه ماشینی:
زاهد گراوند دانش آموخته کارشناسي ارشد دانشگاه تهران (از ص ٥١ تا ٦١) تاريخ دريافت : ٩١/٠٧/٢٩ تاريخ پذيرش : ٩١/١٢/٠٢ چکيده : بر طبق منابع تاريخي، در زمان پادشاهي اولجايتو شهري به نام سلطان آباد چمچمال در پاي کوه بيستون ساخته شده که در دوره ايلخانيان ، مرکزيت سياسي منطقه را برعهده داشته است .
سپس ما با استفاده از بررسيهاي دقيق باستان شناسي و اطلاعات زبان شناسي منطقه (در رابطۀ با وجه تسميه محوطه ها) و تحليل مجموع داده هاي به دست آمده ، مشخص نموديم که تپه هله بگ ، در پاي کوه بيستون ، در واقع همان سلطان آباد چمچمال است که تاکنون از چشم ساير محققان دور مانده بود.
بحث احياء مجدد بيستون در اين دوره براساس داده هاي باستان شناختي نيز قابل تأييد است به طوريکه طي بررسيهاي باستان شناسي در دشت بيستون - قسمتي از دشت چمچمال - ٢٢ محوطه ي ايلخاني شناسايي شده است (مترجم و محمدي فر؛ ١٣٨١.
لوشاي بقاياي سلطان آباد چمچمال را در جايي نزديک بناي مغولي کنار رودخانه و کاروانسراي ايلخاني در کنار کوه بيستون ميداند که در فاصله زماني سال هاي ١٣٠٥ تا ١٣١٦ ميلادي ساخته شده است (لوشاي؛ ١٣٨٥: ٣٩٨).
در حالي که تپه گرگوند در حدود ١٠ کيلومتري غرب بيستون و در مرکز دشت چمچمال قرار دارد اما بر طبق منابع تاريخي سلطان آباد چمچمال يا بغداد کوچک در پاي کوه بيستون و در محدوده غربي دشت چمچمال ساخته شده است .
تمامي سفال هاي مورد بررسي در تپه نيز کاملا مشابه با نمونه هاي سفالي در محوطه حفاري شده کاروانسراي ايلخاني بيستون است .