چکیده:
بسـیاری از اصـطلاحات حقوق اروپایی و فقه اسلامی دارای اشتراک در الفاظ اند؛ به گونه ای تصور می شود تفاوتی در ماهیت آن ها وجود ندارد، اما با بررسی دقیق این اصطلاحات و ماهیت آن ها می توان گفت هر یک از این اصطلاحات که مقتبس از مبانی خویش می باشد، دارای مفهومی متفاوت از اصطلاح به ظاهر مشابه است. از این جمله، «اصل برائت» در فقه اسلامی است که از مبانی خدامحورانه تاثیر پذیرفته است و مشترک لفظی آن در حقوق اروپایی، «فرض بی گناهی» می باشد که متاثر از مبانی فردمحورانه است. هر یک از این دو اصطلاح، قلمرو و کارکردهای متفاوتی دارند؛ این نوشتار تفاوت این دو اصطلاح را در موضوعات افراد مورد تکلیف، افراد در برگیرنده، نوع شکیات، قلمرو حق و امتیاز، مرجع وضع تکلیف و نتایج حاصله بررسی می نماید
خلاصه ماشینی:
از جهــت دیگر، با مطالعه در اندیشــه ی فقهی می توان عبارتــی را با عنوان «اصل برائت » مشــاهده نمود که چهارده قرن پیش در فقه اسلامی مورد توجه بوده و با اصطلاح فرض بی گناهی در حقوق اروپایی دارای اشــتراک لفظی است ؛ پرسش این اســت که آیا این دو اصطلاح دارای مبانی و ماهیت یکســانند یا آن که هر یک دارای قلمرو و کارکردهای متفاوتند؟ برای تبیین این موضوع ، در نوشــتار حاضر ابتــدا مفهوم اصل برائت و فرض بی گناهی متهم و سپس مبانی و وجوه تمایز و تشابه این دو اصطلاح بررسی می شود.
اما «فرض بی گناهی متهم در حقوق اروپایی »١ مفهومی متفاوت از اصل برائت در فقه دارد؛ این فرض به معنی اصلی بســیار مهم و کلی است که به موجب آن یک فرد به هیچ وجه از جهــت ارتکاب جرم محکومیت نمی یابد؛ مگر آن که دولت تقصیر او را بدون هیچ گونــه تردیدی ثابت کند؛ بدون آن که بار اثبات بر عهده ی متهم قرار گیرد (١٢٢٤ :١٩٩١ ,Campell).
٢. مبانی اصل برائت و فرض بی گناهی بســیاری از نویسندگان فقهی و یا حقوقی ، مبنای اصل برائت در فقه و فرض بی گناهی متهم در حقوق کیفری اروپایی را «کرامت ذاتی انســانی »، «ضرورت ایجاد تــوازن بین طرفین دعوا»، «تضمین امنیت افراد جامعه »، «اصل قانونی بودن جرایم و مجازات ها»، «اصل عدم »، «اصل اباحه »، «قاعده ی درء» و «قاعده ی ترجیح اشتباه در عفو بر ترجیح اشــتباه در کیفر» دانسته اند (سرمست بناب ، ١٣٨٧: ٦٢-٥٣؛ رحمدل ، ١٣٨٥: ٢٢ -٢٠؛ رحیمی نژاد، ١٣٨٧: ٢٠٩-٢٠٦؛ دراج ، ١٣٧٩: ٤٣-٤٠)، پرســش این اســت که ، آیا این ها مبانی اصــل برائت در فقه و فرض بی گناهی متهم در حقوق اروپایی هستند؟ در مقام پاســخ ، ابتدا باید میان اصل برائت در فقه و فرض بی گناهی متهم در 1.