چکیده:
زبان دین چندان که بر اصالت خود بماند، میتواند حاوی ظرفیتهای فرهنگی و هنری و از جمله ظرفیتهای موسیقایی باشد. موضع «دین» نسبت به «موسیقی» در اغلب موارد با نگاه فقهی بررسی شده و از موضوعهایی که چندان بدان پرداخته نشده، نسبت «دین» و «هنر» موسیقی است. تفصیل حرمت و حلیت موسیقی موکول به کتابهای فقهی و نگاه مقالة حاضر، نگاهی تاریخی و هنری به موسیقی آوایی دینی و تغنی و نغمههای برآمده از آن است. در این مقاله، عواملی چون اشتیاق مردم به دین و وجود وزن و آهنگ در ادعیه، اوراد و متون دینی و در رأس آنها کلامالله مجید، سبب رشد هنرهای آوایی و موسیقایی از درون دستگاه دین شده است. این امر گذشته از حق دستگاه دین بر گردن هنر، نوعی سلامت نسبی را برای هنرهای مزبور به ارمغان آورده است.
خلاصه ماشینی:
"در اساطیر یونان آمده است، آن زمانی که اورفه فرزند آپولو چنگ خود را به صدا درمیآورد، حیوانات وحشی رام میشدند و به دنبال او به راه میافتادند، پرندگان آوازشان را قطع میکردند و به او گوش میدادند و سنگها و درختها با موسیقی او افسون میشدند (پلودن و دیگران، 1351: 23) موضوع تهلیل و تسبیح همگانی در مزامیر حضرت داوود(ع) در عهد عتیق جلوههای زیبایی دارد و قرآن کریم از وقوع عینی این امر خبر میدهد و از آمدن پیامبری سخن میگوید که به این نیاز و آرزوی اسطورهای عینیت بخشیده است: «اصبر علی ما یقولون واذکر عبدنا داود ذا الأید إنه أواب (۱۷)إنا سخرنا الجبال معه یسبحن بالعشی والإشراق (۱۸)والطیر محشورة کل له أواب» (ص/ 19-17).
از دیگر مسائل قابل ذکر، برقراری ارتباط ویژهای میان مرحوم مصطفی اسماعیل و موسیقیدانان، آهنگسازان و خوانندگان مصری بهویژه «محمد عبدالوهاب» موسیقیدان و خوانندة معروف مصری که خود نخست با حفظ و تلاوت قرآن آغاز کرده، سپس به آهنگسازی و خوانندگی روی آورده بود و این دو شخصیت اغلب بر اساس دوستی و رفاقت و نیز همکاری با یکدیگر در خلق آثار ماندگار همکاری میکردند؛ همانگونه که پیش از آن عبدالوهاب در ساختن بسیاری از آهنگهای خود بهطور حضوری در محافل تلاوت مرحوم «محمد رفعت» شرکت میکرد و از تلاوت او برای خلق آثار خود الهام میگرفت (تلخیص دو مصاحبه و یک نامة استاد محمدتقی مروت در وبگاههای iqna."