چکیده:
تنوع آراء مفسران در توضیح مفهوم شرک به همراه ادعای منسوخ بودن آیه 221 بقره که موضوع آن پرهیز از ازدواج با مشرکان است، به دشواری فهم این آیه افزوده است. به نظر میرسد نگرش غالب میان مفسران فریقین در این مسئله، بیاشکال بودن ازدواج با اهل کتاب است؛ نهایت آنکه بر اساس دیدگاه مفسران و فقهای شیعه این جواز، به ازدواج موقت معطوف است و در میان عالمان اهلسنت به دلیل عدم اعتقاد به نکاح موقت این جواز، ازدواج دائم را در بر میگیرد. این نگرش برخاسته از تفسیر شرک در باره اهل کتاب است که بر مبنای آن میتوان گفت شرک دارای مراتب است و دیدگاه آن دسته از مفسرانی که به شرک اهل کتاب اعتقاد دارند و در نتیجه حکم عدم جواز ازدواج با زنان مشرک را به اهل کتاب نیز تسری دادهاند باید به برخی از فرقههای آنان ناظر دانست نه همه اهل کتاب. برخی از مفسران فریقین با توجه به ادعای منسوخ بودن آیه، این جواز را برنمیتابند. این مقاله با رد ادعای منسوخ بودن آیه ادله آنان را مورد بررسی و تحلیل قرار داده است
خلاصه ماشینی:
اين نگرش برخاسته از تفسير شرک در باره اهل کتاب است که بر مبناي آن ميتوان گفت شرک داراي مراتب است و ديدگاه آن دسته از مفسراني که به شرک اهل کتاب اعتقاد دارند و در نتيجه حکم عدم جواز ازدواج با زنان مشرک را به اهل کتاب نيز تسري دادهاند بايد به برخي از فرقههاي آنان ناظر دانست نه همه اهل کتاب.
درباره آيه مذکور پرسشهايي مطرح است مانند اينکه مشرکان چه کسانياند؟ چه نسبتي بين شرک و اهلکتاب وجود دارد؟ آيا اين آيه نسخ شده است؟ آراء تفسيري معطوف به اين نسبت و رابطه چيست؟ بررسي اين پرسشها و پاسخ آن بر مبناي نظر مفسران فريقين ارکان اين مقاله را تشکيل ميدهد.
آياتي که در سوره مائده (آيات 18 و 73) آمده و ناظر است به ادعاي گزاف يهود و نصاري، دال بر اينکه آنان خود را پسران و دوستان خدا ميدانستند و يا قول باطل تثليث نصاري و همچنين آيه 30 سوره توبه که فرزند بودن عزير و مسيح را براي خدا به ترتيب از سوي يهود و نصاري مطرح کرده، گرچه نوعي شرکورزي است اما از نظر برخي مفسران اين باورهاي باطل و نااستوار با شرک بهمعناي بتپرستانه تفاوت دارد.
شايد چنين به نظر آيد اين تفسير، بهدليل وجود قيد «حتي يؤمن» در آيه مذکور ناشي شده که براساس آن، شرط جواز ازدواج با مشرکان پس از ايمان آوردن آنهاست و برخي مفسران همين قيد را دربارة زنان اهلکتاب نيز تسري بخشيدهاند (بنگريد به: طبري، 1412: 2 / 222) درحاليکه با روشن شدن مفهوم مشرک در مطالب گذشته به دلايل اين تمايز اشاراتي شد.