چکیده:
شهر غزنه واقع در ایالت زابلستان با برخورداری از موقعیت جغرافیایی مناسب، در روزگار باستان تا دوره اسلامی، مرکز حکومت خاندان های قدرتمند و شاهد حوادث گوناگون بوده است. این شهر، به سبب همسایگی با خراسان، سیستان و هند، همچنین قرار گرفتن در مسیر کابل ـ قندهار و ارتباط با مراکز تجاری مهم آن روزگار مانند بامیان، از نظر اقتصادی مهم و قابل توجه حاکمان بود. غزنه در دوره اسلامی، با حضور سلاطین غزنوی (حک: 583 ـ 351 ق / 1187 ـ 962 م.) و آغاز فتوحات آنان در قلمرو کشورهای همسایه، وارد مرحله جدیدی از تاریخ خود شد. هم زمان با متحول شدن اوضاع سیاسی غزنه، ساختاری اقتصادی آنجا نیز دگرگون گشت. این مقاله با هدف پرداختن به اهمیت تاریخی و اقتصادی شهر غزنه و افزایش این اهمیت در پرتو حیات سیاسی عصر غزنویان نوشته شده که با بهره گیری از متون تاریخی، ادبی و جغرافیایی و همچنین منابع معاصر گردآوری شده است.
خلاصه ماشینی:
این شهر، به سبب همسایگی با خراسان، سیستان و هند، همچنین قرار گرفتن در مسیر کابل ـ قندهار و ارتباط با مراکز تجاری مهم آن روزگار مانند بامیان، از نظر اقتصادی مهم و قابل توجه حاکمان بود.
بیشتر جغرافیدانان مسلمان، آب و هوای این منطقه را کوهستانی سرد با بارش برف فراوان توصیف کردهاند 2 و شاید همین امر موجب شده بود ساکنان شهر مرکزی غزنه به سبب اشتغال به تجارت و بازرگانی، در زمینه «کشاورزی» فعالیت زیادی نداشته باشند؛ اما این حرفه نزد اهالی روستاها در قرن چهارم هجری رواج داشت و بیشتر آنها دارای مزارع سرسبز و باغهای پر میوه بودند؛ 3 رونق کشاورزی در روستاها و همچنین ورود محصولات از کشورهای دیگر، بخش عمدهای از نیازهای ساکنان شهر را تأمین میکرد.
429 ق) نیز به روشنی به وجود کوه طلا در غزنه اشاره کرده است: اگر نیستی کوه غزنین توانگر بدین سیم روینده و زر کانی 2 و در جای دیگر چنین آورده است: کوه غزنین ز پی آنکه ببخشی ز مراد زر روینده پدید آرد ازسنگ جبال 3 با توجه به قرار گرفتن غزنه میان کوهها، انواع معادن مانند طلا، نقره، مس و حتی آهن در آنجا وجود داشته است که به نظر میرسد در دوران سلطنت غزنویان بهویژه سلطان محمود ومسعود غزنوی، این معادن استخراج و بهعنوان بخشی از ثروتهای شاهی، در قلعههای حکومتی نگهداری و بیشتر صرف امور درباری میشد.
جغرافینویسان مسلمان، پیش از روزگار غزنویان از خرید و فروش برده در بازارهای تجاری غزنه سخنی نگفتهاند؛ اما با حضور سلاطین غزنوی در این شهر و آغاز کشورگشایی آنان، علاوه بر ورود غنائم جنگی و ثروتهای فراوان، «تجارت برده» نیز رونق یافت.