چکیده:
اوایل قرن بیستم برای اعراب دوران حساسی بود. آنها هنوز از استبداد عثمانی خلاصی نیافته بودند که به استعمار خارجی گرفتار آمدند و به نحوی تحتالحمایة استعمارگران شدند. در این میان عراق، همچون برخی کشورها، مورد توجه دولت استعماری بریتانیا قرار گرفت. از آن پس جنبشها، شورشها، و اعتراضهایی در این کشور عربی شکل گرفت، اما برای ملت ایران وضع به گونهای دیگر بود. هر چند که ایران مستعمره نبود، اما استعمارگران در آن به سبب موقعیت ویژة استراتژیکی و ذخائر زیرزمینی و همسایگی با شوروی سابق نفوذ فوقالعاده زیادی داشتند. حضور استعمارگران در این سرزمینها موجب موضعگیری ملت مسلمان در مقابل رفتار ظالمانة آنان شد. قشرهای مختلف مردم از سیاستمدار گرفته تا روشنفکر در برابر آنها واکنش نشان دادند. در این میان نقش شاعران آزاداندیش، بهویژه بهار و صافی نجفی، چشمگیر بود. آنها با اسلحة قلم و شعر وارد عرصة مبارزه شدند و باب جدیدی در استعمارستیزی گشودند. این مقاله درصدد است چگونگی بازتاب استعمارستیزی در اشعار این دو شاعر را به شیوة تحلیل محتوا تبیین کند.
خلاصه ماشینی:
این مقاله به تبیین استعمارستیزی در ادبیات فارسی و عربی با بررسی موردی بهـار و احمد صافی می پردازد؛ بررسی های نگارنـده حـاکی از ایـن اسـت کـه در ادبیـات فارسـی پیشینه ای برای این موضوع وجود ندارد و یا دست کم نگارنده دسترسی نداشته اسـت ، امـا در ادبیات عرب دو مقاله در این زمینه بـه چـاپ رسـیده اسـت : یکـی بـا عنـوان «بازتـاب استعمارستیزی در شعر معاصر عرب بین دو جنگ جهانی » اثر منصـوره زرکـوب در مجلـة ادبیات پارسی معاصر، سال سوم، شمارة دوم، تابستان ١٣٩٢ علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز دورة هفدهم سال ١٣٨١ و دومی با عنوان «مقایسـة رویکردهای استعمارستیزی در دو جریـان کلاسـیک و نـوگرای شـعر معاصـر عـراق » اثـر معصومه نعمتی و همکاران در نشریة ادبیات پایداری سال ١٣٨٩ که به نظر می رسـد هـر دو مقاله به یک موضوع کلی پرداخته اند.