چکیده:
با توجه به نقش ویژه ی شورای نگهبان در نظام جمهوری اسلامی ایران، فهم صحیح از ماهیت کارکرد و نظرات آن شورا، گام مهمی در تبیین ویژگی ها و انتظارات از آن نهاد در ایفای وظایف قانونی اش است و به رفع نقص ها و کاستی ها و تلاش در راستای بهبود عملکردهای آن نهاد خواهد انجامید. با بررسی ماهیت کارکرد شورای نگهبان در قالب تحقیقات تحلیلی – اکتشافی مشخص می شود که نظرات شورا در مواردی که کارکرد اصلی شورا تطبیق موضوع با حکم است، قضایی است، و در مواردی که به ارائه ی نظرات تفسیری و مشورتی می پردازد، کارکرد آن مبتنی بر نوع خاصی از کارویژه ی تفسیری است. در خصوص استعلامات دیوان عدالت اداری نیز کارکرد فقهای شورای نگهبان حاکی از نوعی عمل کارشناسی است. همچنین صلاحیت های عام شورای نگهبان در امر انتخابات در موارد نادری بیانگر کارکرد سیاسی آن شوراست
Given the special role of the Guardian Council in the Islamic republic of Iran, a correct understanding of the nature of the function and decisions of this council is an important step in explaining the characteristics of this institution and what is expected from this institution in its legal duties, and leads to remove deficiencies and efforts to improve its functions will be established.
Through examining the nature of the function of the Council based on analytical - exploring research will be determined that the decisions of the Council in all cases that the main function is adapting subject to statute is judicial, and in the cases that the council intends to provide advisory and interpretive opinions it's function is based on a special type of interpretive functions. About the inquiries of Administrative Justice Court it seems that Guardian Council's Juris consults, work as experts. Also, the general jurisdiction of Guardian Council in the elections in rare cases represents a political function of the Council.
خلاصه ماشینی:
قرار نگرفتن این نهاد در ذیل قوهی قضائیه و عنوان «نهاد سیاسی مستقل» منتسب به این شورا سبب شده که برخی وصف سیاسی را بهاشتباه بر ماهیت (کارکردها و نظرها) شورای نگهبان منطبق کنند (آگاه، 1389: 24)(4) و این تلقی از نظرات شورا ایجاد شود که شورای نگهبان در ایفای بیشتر صلاحیتهای خود مبتنی بر کارکرد سیاسی عمل میکند و در نتیجه نظرات آن شورا واجد صفات و ویژگیهای اعمال سیاسی است (موسیزاده، 1387: 156).
ازاینرو، در بررسی این موضوع به روشی تحلیلی- اکتشافی به این پرسشها پاسخ داده میشود که: شورای نگهبان در مقام ایفای صلاحیتهای خود از کدامیک از کارویژههای حکومت بهره میگیرد؟ آیا سیاسی دانستن نهاد شورا لزوما به معنای سیاسی بودن کارکردها و نظرات آن شوراست؟ ویژگیها و شرایط لازم بهمنظور قضایی دانستن یک عمل چیست؟ ویژگیها و شرایط لازم بهمنظور سیاسی دانستن یک عمل چیست؟ آنچه در ابتدا به ذهن متبادر میشود و برخی حقوقدانان نیز بر آن تأکید دارند، این است که شورای نگهبان بهعنوان نمونهای از الگوی نظارت توسط یک نهاد سیاسی مستقل، علیالاصول به ایفای کارکردهای خود با ویژگی و ماهیتی سیاسی میپردازد که نتیجهی آن سیاسی دانستن نظرات آن شوراست.
با چنین برداشتی از کارکرد قضایی، صیانت توسط یک نهاد سیاسی مستقل و قرار نگرفتن آن نهاد در ساختار قوهی قضائیه سبب نمیشود که عملکرد آن نهاد در مقام انجام صلاحیت تطبیق حکم بر موضوع، سیاسی بهحساب آید؛ بلکه برخی با اعتقاد به ماهیت قضایی کارکرد چنین مراجعی، نهادهایی همچون شورای قانون اساسی فرانسه را با اینکه اعضای آن هیچ الزامی در حقوقدان بودن ندارند (فاورو، 1388: 37) و انتخاب آنها نیز توسط شخصیتهای کاملا سیاسی صورت میگیرد، دادگاه ویژهی قانون اساسی معرفی کردهاند (عباسی، 1388: 116-117).