چکیده:
پژوهش حاضر با هدف تحلیل مفهوم زیبایی در قرآن کریم با کمک شبکه معنایی تنظیم گردیده که عبارت است از فهم معنای یک مفهوم از طریق بررسی مفاهیم مربوط به آن، به طوری که جنبههای مهم و اختصاصی آن مفهوم و همچنین روابطش با دیگر مفاهیم آشکار شود. برای تامین هدف کلی فوق، مراحل مفهومشناسی واژگان زیبایی و زیبانمایی، شناسایی جایگاه واژگان، شناسایی روابط مفهومی میان واژگان، استنباط مفاهیم کلیدی و در نهایت تحلیل مفهوم زیبایی حقیقی منتهی به خیر، منتهی به شر و زیبانمایی صورت پذیرفته است. نتایج این پژوهش عبارتند از اینکه در قرآن باید میان مفاهیم زیبایی حقیقی منتهی به خیر و منتهی به شر و زیبانمایی تمایز قائل شد. مفاهیم زیبایی (و زیبانمایی) به شدت در هم تنیده هستند. در واقع مصداق زیبایی (و زیبانمایی)، در عین حال میتواند خود مولّد (عامل)، معلول و یا متقارن با زیباییهای دیگر (و زیبانمایی) نیز باشد. این مفاهیم مولّد، به عنوان مفاهیم کلیدی برگزیده شدند. در تحلیل مفهوم زیبایی حقیقی منتهی به خیر، منتهی به شر و زیبانمایی با بررسی مفاهیم مشترک روابط ایجابی و سلبی و ارتباط اشراقی که میان این مفاهیم برقرار است، باید گفت که در زیبایی حقیقی منتهی به خیر، مفهوم ایمان به خداوند جایگاه اساسی دارد. در زیبایی حقیقی منتهی به شر و زیبانمایی نیز هرچند در ابتدای راه کاملا از هم متمایز هستند، اما در انتهای مسیر به یک نقطه منتهی میگردند. در هر دو، مفهوم کفر از نقش کلیدی برخوردار است.
خلاصه ماشینی:
در آیات قرآنی ایمان به عنوان وجه مشترک روابط ترادف، علی و تقارنی ایجابی واژگان حسن، زینت (ناظر به زیبایی حقیقی منتهی به خیر) و نیز وجه مشترک روابط تضاد و تقارنی سلبی واژگان زینت (ناظر به زیبانمایی و زیبایی حقیقی منتهی به شر) به شمار میآید (بقره/ 137ـ 138، 177ـ 178 و 212؛ آل عمران/ 14 و 171ـ172؛ نساء/ 39ـ40، 59 ـ60 و 86 ؛ مائده/ 12 (رابطه تقارنی ایجابی با واژه حسن)، 84 ـ 85 و 93؛ انعام/ 82 ، 84 (از پیامبران الهی به عنوان مصداق محسن نام برده شده است، ایمان یکی از علل آن است) و 122 (در اینجا با توجه به تفاسیر، حیات ایمان معنا شده است (طباطبایی، 1386: 7/464ـ 465)، رابطه تقارنی سلبی با واژه زینت ناظر به زیبانمایی و زیبایی حقیقی منتهی به شر)؛ اعراف/ 144ـ 145 و 156ـ157؛ انفال/ 45ـ 48؛ توبه/ 99ـ100؛ رعد/ 29 (رابطه علی با واژه حسن)؛ نحل/ 97؛ اسراء/ 7 و 9؛ کهف/ 2، 28ـ31، 87 ـ 88 ، 104 و 107؛ مریم/ 73؛ طه/ 82 و 86 ؛ حج/ 23 (رابطه علی با واژه حلیة)؛ فرقان/ 70؛ قصص/ 53 ـ54 و 79ـ80 ؛ عنکبوت/ 7، 46 (رابطه ترادف با واژه حسن)؛ فاطر/ 7ـ 8 ؛ صافات/ 80 ، 110، 121 و 131؛ زمر/ 10؛ غافر/ 35ـ37؛ شوری/ 23؛ احقاف/ 12ـ14؛ محمد/ 12ـ14؛ حجرات/ 7 (رابطه تضاد با واژه زینت (جوادی آملی، 1382: 3/394))؛ حدید/ 11ـ 15؛ ممتحنه/ 4؛ طلاق/ 11).