چکیده:
هدف این مقاله انتخاب بهترین وسیله حمل و نقل عمومی در یک کریدور شهری با بکارگیری روشهای تصمیم گیری چند معیاره و سامانه اطلاعات مکانی (GIS) میباشد. در این راستا کریدور میدان آزادی تا میدان پونک در شهر تهران به عنوان نمونه مطالعاتی انتخاب شد. سپس با استفاده از نظرات تعدادی از متخصصین برنامهریزی حمل و نقل و ترافیک شهری و نیز تحقیقات صورت گرفته در این زمینه، بیست شاخص تحت هفت دستهی کلی معیار هزینه، زمان، انعطاف پذیری، قابلیت اعتماد، راحتی و امنیت، آلودگی و خصوصیات وسیله و چهار گزینهی حمل و نقل عمومی اتوبوس، اتوبوس تندرو، تاکسی و مترو انتخاب شدند. متخصصین شاخصها، معیارها و گزینههای پیشنهادی را جهت تعیین میزان اهمیت نسبی آنها مورد ارزیابی و مقایسه قرار دادند. بکارگیری GIS در این قسمت موجب تسهیل فرآیند تصمیم گیری و ارزیابی بهتر معیارها و گزینههای پیشنهادی گردید. در نهایت از فرآیند تحلیل شبکهای (ANP) برای تعیین وزن نهایی معیارها و از روش TOPSIS برای اولویت بندی گزینههای پیشنهادی حمل و نقل عمومی استفاده گردید. نتایج بدست آمده از این تحقیق نشان داد که به طور کلی گزینههای اتوبوس تندرو، مترو، اتوبوس و تاکسی به ترتیب حائز بیشترین امتیاز جهت توسعه حمل و نقل عمومی در کریدور مورد مطالعه میباشند. هر چند اتوبوس تندرو به طور کلی حائز بیشترین امتیاز شده است، اما از لحاظ معیارهای راحتی و امنیت و نیز انواع آلودگیهای زیست محیطی وضعیت چندان مطلوبی ندارد و باید به دنبال راهکارهایی برای بهبود این موارد بود. همچنین اگر چه گزینهی مترو از لحاظ انواع شاخصهای هزینهای در کوتاه مدت مناسب نمیباشد، اما به علت کاهش انواع آلودگیهای زیست محیطی، اشغال نکردن هیچگونه فضایی از سطح کریدور، کاهش زمان سفر، راحتی و امنیت بالا، حجم بالای جابجایی مسافر و صرفه جویی در مصرف انرژی میتواند در بلند مدت گزینهی مناسبی به شمار رود.
خلاصه ماشینی:
"1-5- سئوالها و فرضیهها در این مقاله سعی میشود به سؤالهای زیر پاسخ مناسبی داده شود: چگونه میتوان مناسبترین وسیله حمل و نقل عمومی در یک کریدور شهری را انتخاب نمود؟ برای انتخاب مناسبترین وسیلهی حمل و نقل عمومی در یک کریدور شهری چه معیارهایی را میبایست در نظر گرفت؟ چگونه میتوان میزان اهمیت، اثرات و روابط میان معیارهای تصمیم گیری را در تعیین وزن نهایی آنها لحاظ نمود؟ چگونه گزینههای پیشنهادی حمل و نقل عمومی را بر حسب معیارهای تعیین شده ارزیابی و اولویت بندی نمود؟ 1-6- روش تحقیق بدون شک تعیین روش مناسب تصمیم گیری چند معیاره از اهمیت بسزایی برخوردار است، چرا که به طور مستقیم بر وزن نهایی معیارها و ارجحیت گزینهها نسبت به هم و نهایتا بر خروجی تصمیم گیری تأثیر میگذارد.
نتایج حاصل از ارزیابی گزینههای پیشنهادی بر حسب شاخصهای تعیین شده که در جدول (8) ارائه شده است، نشان میدهد که اگر چه اتوبوس تندرو به طور کلی حائز بیشترین امتیاز برای توسعهی حمل و نقل عمومی در کریدور مورد مطالعه شده است، اما این وسیله از لحاظ معیارهای راحتی و امنیت، انواع آلودگیهای زیست محیطی و زمان سفر وضعیت چندان مطلوبی ندارد و مدیران و برنامهریزان حمل و نقل شهری باید به دنبال راهکارهایی برای رفع این معایب باشند."