چکیده:
موضوع این مقاله علل تشکیل موتلفه در قبل از انقلاب اسلامی ایران است که براساس قرار دادن موتلفه در قالب پایگاه طبقاتی اعضای آن، یعنی «قشر متوسط سنتی شهری» نوشته شده است. بدین ترتیب که نخست ویژگی های این قشر بررسی شده؛ سپس با تفکیک خصایص این قشر: سنت گرایی و تمایل زیاد به مذهب، حساسیت در مسائل جنسی و امور خانوادگی، مخالفت با تجمل گرایی، بدبینی به نمادهای بیگانه، نگرش منفی به موسسات مالی مدرن، تهدید موقعیت اقتصادی ، زوال جایگاه اجتماعی و ارتباط نزدیک با روحانیت شیعه، به تطبیق این ممیزه ها با موتلفه در آن برهه پرداخته شده است تا علل شکل گیری این گروه سیاسی- مذهبی واکاوی شود.
خلاصه ماشینی:
"با این همه و با توجه به ویژگیهای قشر متوسط سنتی شهری مبنیبر علاقۀ زیاد به مـذهب ، سنت و همچنین اصرار در مخالفت با مدرنیسم ، دور از انتظار نبود کـه در واکـنش بـه اوضـاع ایران در آن برهه بیشتر به سمت تقویـت ارزش هـای دینـی و سـن تی حرکـت کننـد؛ چنـا ن کـه هیئت های مذهبی متعددی در محلات تهران ، به ویژه در حومۀ بازار و مناطق پایین شهر به وجود آمدند (جاسبی، ١٣٨٢: ١/ ١٥٦- ١٥٧) و سرانجام ادغام بسیاری از همین هیئـت هـای مـذهبی ساختار مؤتلفه را شکل داد.
براساس گزارش ساواک، در جلسۀ مذهبیای که با حضور شماری از اعضای مؤتلفـه و برخی گروه های اسلام گرای دیگر برپا شد، یکی از روحانیون به منبر رفته ، ضمن اظهار اینکـه : «کثرت بانک ها در هر کشور نشانۀ ضعف اقتصادی آن کشور است »، فتوای چنـد نفـر از علمـ ازجمله امام خمینی را درمورد حرام بودن بهره های بانکی بازگو کرد؛ سپس حاضران در جلسـه را تشویق کرد به جای آنکه پول های اضافی خود را به بانک ها بسپارند، آن را در صـندوق هـای تعاونی قرار دهند (گزارش ساواک مورخ ٢٣/ ٦/ ١٣٥٠، شمارة سند ٢٠/١١٧٣٩ ه ١٢ به نقل از مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات ، ١٣٨٢: ٢٠٣).
قشرهای سنتی شهری به دلیل پیوند عمیق با روحانیت شیعه - و مانند طبقۀ روحانی - بیشتر از گروه های دیگر جامعـه به نظریۀ سنتی شیعه مبنیبر عدم مشروعیت حکومت در عصر غیبت اعتقاد داشتند و این عامل ممکن بود محرکی برای مخالفت با رژیم پهلوی باشد (رهبـری ، ١٣٨٩: ١٩٣)؛ بـ ه طـوری کـه به گفتۀ یکی از اعضای مؤتلفه ، هدف از تشـکیل مؤتلفـه و گـام نهـادن اعضـای آن در مبـارز ة سیاسی، «فراهم کردن مقدمات ظهور ولیعصر» (عسگراولادی، ١٣٨٥: ١) بود."