چکیده:
دکتر خلیل¬خان ثقفی (اعلم¬الدوله)، پس از فارغ-التحصیلی از دارالفنون و پیش از عزیمت به فرنگ، دو رساله در موضوع زمان و مکان ترجمه و تالیف کرده است: در رسالة اول ـ که در شمارة پیشین مجله معرفی و منتشر شد ـ او به بحث در باب ایدة مکان و زمان متناهی و نامتناهی پرداخته است. در رسالة دوم که برای اولین بار، در این شماره معرفی و منتشر میشود و شامل ترجمة بخش کوتاهی از یک کتاب مفصل فلسفی از ژول سیمون، فیلسوف قرن نوزدهم فرانسه است، مسئله جوهر بودن یا نبودن زمان و مکان مطرح شده است.
خلاصه ماشینی:
در رسالة دوم که برای اولین بار، در این شماره معرفی و منتشر میشود و شامل ترجمة بخش کوتاهی از یک کتاب مفصل فلسفی از ژول سیمون، فیلسوف قرن نوزدهم فرانسه است، مسئله جوهر بودن یا نبودن زمان و مکان مطرح شده است.
کلید سعادت: ترجمه، 1313ش، طهران، جیبی، 183+20صفحه، چاپ سربی؛ این کتاب شامل چهار مطلب است: تکثر عوالم مسکونی( )، کامیل فلاماریون، ترجمة خلیل¬خان ثقفی؛ حل معمای حیات، لئون دنی( )، ترجمة میرزا محمودخان وحیدسعد وحیدالدوله؛ نه حکایت از مرقومات یکی از ارواح، ترجمة دوستمحمدخان معیری اعتصام-الدوله؛ کلید تمدن، تألیف میرزا محمودخان وحیدسعد وحیدالدوله در باب طرز نگارش زبان فارسی با حروف فرنگی.
اما دومین رسالة این مجموعه که موضوع بحث این مقاله است، با عنوان «رسالة مختصری در زمان و مکان که از کتابهای ژول سمن ترجمه شده» منتخبی است از مطالبی که ژول سیمون در کتاب دین طبیعی( ) نوشته و خلیل خان ثقفی آن را از فرانسه به فارسی ترجمه کرده و شامل شش برگ (دوازده صفحه) است.
( ) روش تصحیح رساله علاوه بر آنچه در بخش پیشین این مقاله در باب شیوة تصحیح متن گفته شد، از قبیل درج شمارة صفحات نسخة خطی داخل{}، برای تکمیل فایدة متن حاضر، پس از جستجو در میان مجموعة آثار ژول سیمون و یافتن بخشهای ترجمه شده در کتاب دین طبیعی، چند کار دیگر هم صورت گرفت: اول آنکه معادل فرانسوی اصطلاحات تخصصی ترجمه در پانوشت اضافه شد؛ چنانچه معادل فارسی آن اصطلاح با اصل فرانسوی آن اصلا مناسبتی نداشت، با قید عبارت «در متن فرانسه:» بدان اشاره شد.