چکیده:
تحلیلهای نظری و شواهد تجربی حکایت از آن دارند که نظام فعلی تامین مالی آموزش عالی در کشور ایران و سازکار پرداخت یارانه به آن توسط دولت چندان مطلوب نیست و نیازمند بازاندیشی و بازآفرینی است. اما نظام و سازکار مطلوب چیست و چه نظام و سازکاری برای نظام آموزش عالی ایران مناسب است؟ هدف مقاله حاضر پاسخ به این سوالها و پیشنهاد نظام و سازکار مناسب برای کشور ایران است. برای دستیابی به هدف یاد شده، ابتدا نظامها و سازکارهای مختلف تامین مالی و معیارهای نیکویی آنها از طریق فراتحلیل کیفی شناسایی شده است؛ آن گاه در چارچوب نظامهای مختلف تامین مالی، ده سازکار بر اساس شش معیار نیکویی با استفاده از روش«فرایند تحلیل سلسله مراتبی» ارزیابی شده اند. نتایج ارزیابی نشان می دهد که بهترین سازکار تخصیص منابع مالی به آموزش عالی در دنیا، پرداخت وام مشروط بر درآمد به دانشجویان در چارچوب بازار خدمات آموزش عالی است. در پایان مقاله بر اساس نظام بازار و سازکار یادشده، روش مناسب پرداخت یارانه به آموزش عالی در کشور ایران ارائه شده است.
خلاصه ماشینی:
انتخاب سازکار و روش مناسب براي تخصيص منابع عمومي به آموزش عالي 2 1 يعقوب انتظاري و حسن محجوب چکيده تحليلهاي نظري و شواهد تجربي حکايت از آن دارند که نظام فعلي تأمين مالي آموزش عالي در کشور ايران و سازکار پرداخت يارانه به آن توسط دولت چندان مطلوب نيست و نيازمند بازانديشي و بازآفريني است .
نتايج ارزيابي نشان ميدهد که بهترين سازکار تخصيص منابع مالي به آموزش عالي در دنيا، پرداخت وام مشروط بر درآمد به دانشجويان در چارچوب بازار خدمات آموزش عالي است .
اين در حالي است که دانشجويان نظام آموزش عالي مبتني بر شهريه (دانشگاه آزاد و مؤسسات غيرانتفاعي ) که اکثرا از خانواده هاي متوسط و متوسط به پايين جامعه هستند، به وام مناسب و پايدار تحصيلي دسترسي ندارند.
طبق عقلانيت اقتصادي دخالت دولت در نظام اقتصادي ، لازم نيست دولت منابع محدود خود را در رشته هاي خصوصي مانند رشته هاي مهندسي سرمايه گذاري و آنها را از نظر مالي تأمين کند، چون افراد انگيزه لازم و کافي براي انجام دادن اين کار را دارند.
بنابراين ، دولت با هدف افزايش دسترسي و بهبود برابري توزيع درآمد در آينده ، در بازار خدمات آموزشعالي دخالت ميکند و بخشي از تقاضا براي خدمات آموزشعالي را خود پاسخ ميدهد يا با پرداخت کمک مالي به مؤسسات آموزش عالي يا دانشجويان ، فرصتهاي يادگيري تحصيلات عالي را براي بخش ديگري از متقاضيان داراي شرايط علمي قابل دسترس ميسازد ,Musoba&John, Tuttle ) (٢٠٠٦.
Income contingent loans for higher education: international reform; CEPR Discussion Papers 491Centres for Economic Policy Research, Research School of Social Sciences, Australian National University.